Mayanchiu

Ti Napalabas: Impasiar ni Mayan ti pamilia ni Doktora Lily. Iti pannakakita ti doktora iti ama ni Mayan, adda nariknana a dina mailawlawag. Narikna met ni Mayan dayta ket kayatna a takuaten no adda pannakikabagian ti amana iti doktora. Inistoria ti amana no kasano a nakadanon iti Batanes. Naammuanna met nga anak ti baknang nga Intsik ni Mei Ling, ti ina ni Nana Lucia nga intaray ken inasawa ni Black Eye. Impatakderan ni Black Eye iti balay da Mei Ling ken Lucia ken nanglukat iti banko para kadagitoy. Inawis ni Jess ni Mayan a mangaldaw idiay balayda. Naisawang ni Jess ti riknana ken ni Mayan ngem imbaga ti balasang nga ag-BFF-da laeng. Balediktorian ni Mayan ket dimmar-ay da Nana Lucia, Tata Daniel, ken Apong Huan iti panagturposna. Kiniddaw ni Madam Lidia ken ni Mayan a kuyogenna ti dua a turista a mapan agpaagas ken ni Apong Huan. Intulnog da Mayan ken Jess dagitoy iti hotel sa kinuyog ni Nana Lucia ida iti lakay. Dimmagasda iti balay da Mayan ket nagimon ni Jess iti doktor a sangaili da Nana Lucia. Imbaga ni Jess ken Mayan a saanen a mapan ageksamen idiay CSU ta nagaplay a mapan agsursuro nga agaramid iti barko idiay Australia. Dinamagna no palubosan ni Mayan. Nalidayan idi saan a sumungbat ti balasang. K(Maika-23 a Paset) IMMITA ni Mayan iti aglawlawda. Idi awan makitana a nakakita kadakuada, inngatona ti imana ket pinatakderna ti kikitna. Naawatan ni Jess ni Mayan ket nabang-aran. Inkawitna ti kikitna iti kikit ti balasang. “Daytoy ti simbolo ti panagtalekta iti tunggal maysa,” kinuna ni Jess. “Inta ngarud ibaga ken ni mama a saantan a mapan idiay Tuguegarao.” Immannugot ni Mayan. Masdaaw iti bagina ta awan metten ti panagalumiimna a sumango iti ina ni Jess. Adda nadanonda a kasarsarita ti prinsipal. Intugawda ti naguray. Kinidmatan ida ti prinsipal idi makapanaw ti bisita. Papaasitgen daytoy ida. Adda iruruar daytoy iti bagna. “O, ania, inkay gumatang iti tiketyon?” kinuna a dagus ti prinsipal. “Isu ti umaymi ibaga, mama,” insungbat ni Jess. “Adtoy ti igatangyo.” Inyawat ti prinsipal ti kuarta nga inyaonna iti bagna. “Saan, mama,” impapainayad a kinuna ni Jess. “Isu nga immaykami ta saankam’ pay la a matuloy.” “Ket apayen?” Pinagsinnublat ti prinsipal a miningmingan dagiti dua. “Ma, adda, ipudnok kenka…” Nakigtot ti prinsipal. Masikog kadi ni Mayan? Agkasardan? Bimmara ti pispisna ket nagbaliw ti ikikitana ken ni Mayan. “’ Ma, no ania man ti adda iti panunotmo, saan nga isu ti umaymi ibaga. Nasapaak a napan iti library ta adda ur-urayek a mensahe. Nagaplikarak nga apprentice iti boat building idiay Brisbane. Agmakatawen. Uray saanakton nga ag- seaman. Nabayag a pinampanunotko ti imbaga ni papa a lumakay ken bumaketkayon ket awan met kabsatko a pamanawak kadakayo… Isu a kinayatko pay a napanmi kinita ken papa ‘diay daga ta amangan no veterinary medicine- ton ti innak adalen inton agsubliak. Nasayaat gayam a pagtaraknan ‘ti baka ‘ diay daga.” Timmakder ti prinsipal. Makaluluasit a napan nangarakup iti anakna. Inramanna pay ketdin ni Mayan nga inarakup. “Anakko, nagsayaatkan!” kinunana. Sa sinangona ni Mayan. “Ket kasanoka ngarud?” “Uray siak, madam, ket saanak met pay siguro agkolehio ta adda dagiti banag nga iringpasmi ken inang kasanguanan a panawak ida.” “Pinagtumpongnakay a talaga ti Dios…” nakuna laengen ti prinsipal. ITAY adayoda pay iti puon ti kayo nga intudo ti pangamaenna, impagarup ni Nana Lucia a nawada iti aglawlaw daytoy. Karuotan met gayam. Daytay natatayag a ruot a mabalin a paglemmengan. Sumanengseng dagiti lamok. Inrugina ti naggaw- at kadagiti bulong a nababa apaman a nakadanon. Insarunona ti nagpidut kadagiti natnag— ta isu ti bilin ni Apong Huan: awan ti sayangenna a bulong a nasadia pay laeng ta kakaisuna a kayo daytoy ditoy lugarda. Nakersangen dagiti dadduma a bulong ta nagangon dagitoy. Ti laeng pangamaenna ti makaammo iti birtud daytoy a kayo—ken isuna itan. Nasayaat no agtalinaed a palimedda daytoy. No adda sabali a makaammo, amangan no ruprupakenda. Di ngata mabalin nga imula ti sangana a kas iti marunggay? Nangtukkol iti sangadapan ti kaatiddogna a bassit a sanga. Padasennanto man a pagsaringiten, bareng mayat, sananto ipadaga. Nakaurnongen ni Nana Lucia iti makaanay nga aramaten ni Apong Huan ngem awan met laengen ti pangamaenna. Nagsinada ngamin itay ta adda sabali a napan innala ti lakay. Intugawna pay laeng iti nawada a lugar. Agkaralipak kadagiti agdisso a lamok iti takiagna. Nakabudbudo ti pagkagatan dagitoy. Idi kuan, adda naggilap iti panunotna. Apay a dina padasen? Nanggaw- at ti naata a bulong ti kayo. Rinidiridna sa insapsapona ti tubbog daytoy iti nagkagatan dagiti lamok. Pudno, naawan ti budo! Saan a nagbayag, dimteng ti pangamaenna a nakabaklay ti sako a bassit ngem kasla nadagsen. “Nagdagsen sa dayta kargam, amang? Apay, ania dayta?” sinaludsod ni Nana Lucia. “Nagasatka, anakko, a nanguyog kaniak. Manmano nga agparang dagitoy nga uong.” Sinirip ni Nana Lucia ti karga ti sako. “Ket no saan met a sidsidaen dagita. Nagdadakkel ken napupuskol. Amangan no makasabidong.” “Saan a masida ngem napateg. Adda naisar-ong idi a ganggannaet a nangibaga a daytoy nga uong ti paggapuan ti agas a para iti adu a sakit. Ganoderma ti imbagana a naganna ngem kadakami, lingzhi. Nakaragragsak idi dagiti nagannak kaniak no adda masarakanda a kastoy. Ala, intan ket aldawen. Adu ti napidutmo?” “Dagitoy,” insungbat ni Nana Lucia ket imbaklayna metten ti naisako a bulbulong. Nalag- an laeng daytoy. “Siakon ti umuna tapno mawadaan ‘ta dalanmo,” kinuna ti lakay ket immunan. Kas itay immayda, kakaasi manen ni Nana Lucia a kumamkamakam ta kasla awan karga ti pangamaenna iti partakna nupay nakadagdagsen ti bakbaklayenna ken nalagan ti lung- ayna. Nadanonda ni Tata Daniel nga aglutluto iti pangaldawda. “Nangtiliwka koma ‘ta manok, barok, tapno adda pagkaldotayo,” kinuna ni Apong Huan. “Inton maminsanen, amang, ta nagadu met dagiti nalpasmon a linuto.” Binugguanda dagiti uong. Innala ni Tata Daniel ti dua a baniera. Sinakduanna iti danum. “Nakapatpateg daytoy nga uong kadakami nga Intsik,” kinuna ni Apong Huan. Nasdaaw dagiti agassawa. Nagkinnitada iti nabagas. Ita pay laeng nga ibalikas ti pangamaenda ti pulina. “Uray no kasano ti bannog wenno kutiperper ‘di amak nga aggapu iti taltalon no makaigup iti nagpaburkan iti lingzhi, mabang-aran a kasla saan a naggapu iti katudtuduan. Daytoy pay ti ipainumda kadagiti aggurigor, marigatan nga umisbo, agpanateng, aguyek ken uray pay kadagiti adda bukolna.