Biag ni Ilokano

KADAGITI Ilokano, saan a mabalin a di maikararagan ti baro a balay sakbay nga umakar dagiti bumalay. Kadagiti umakar iti di pay nalpas a balay, adda latta ti ritual ti panagkararag a maulitto no malpas ti balay.

Sakbay ti yaakar dagiti bumalay, kadawyan a maisagana ti bagas, asin, bugguong, ken danum. Maikabil dagitoy iti putik a maikabil iti suli ti balay. Dagitoy ti umuna a maiserrek iti baro a balay sakbay a maaramid ti panagkararag.

Malaksid kadagitoy, adda pay dagiti mangiraman iti bukel ti balatong, utong ken dadduma a bukbukel ti natnateng a maimula a kas iti tarong, kamatis, paria, okra, saluyot, kdp.

Dakdakamaten dagiti nataengan a napateg ti bagas, asin, bugguong ken danum a kas pangrugian a pangawis iti napintas a gasat kadagiti bumalay. No amirisen, dagitoy ti kangrunaan a madakamat no maisagana ti taraon a maidasar iti dulang wenno iti lamisaan a panganan.

Iti pagtaengan dagiti Ilokano, saan pay a maipalubos a maimula iti sango ti balay ti papaya ken dagiti dadduma a muyong a pakairamanan dagiti adda tutotna a masetas. Kanayonto kano nga agsangsangit dagiti bumalay no dagitoy ti maimula iti sango ti pagtaengan. Ad-adda kanon ti panagmalas dagiti bumalay no sumirok ti ramut dagitoy iti balay.

Saan pay a maipalubos a maimula dagiti siitan a muyong agraman ti marunggay. Iti laeng likud wenno sidiran ti balay ti pakaimulaan dagitoy a saan ketdi nga iti sango ti pagtaengan.

Nalaka laeng nga agregreg ti bulong ti marunggay. Gapu iti kalaka dagiti bulong nga agregreg, mairabrabak kadagiti amma a nabiit pay a nagpasngay ti asawada a mabalindan a kanaig wenno kaiddaen daytoy no maregregen dagiti alaenda a bulong ti marunggay.

Maiplastar met dagiti sarming wenno espeho iti siled a pagturogan. No iti kadaklan ti pakaikabilan ti sarming, nasken a saan a sumango iti ridaw tapno saan a pumanaw ti naimbag a gasat. No makita ti naimbag a gasat ti sarming, saanen a nasken a sumrek pay ta addan naimbag a gasat iti uneg ti pagtaengan.

Adu ketdi ti saan a mamati a dakes ti nakasango a sarming iti ridaw. Iti panagkunada, mapabutngan ti sairo no maanninawanna ti bagina iti sarming. Iti panagkuna ti sairo, sabali a sairo ti makitkitana a mangbambantay iti balay.

Dagiti met pamedmed manipud iti diket ken niog a kas iti patupat, linapet, ken bibingka ti maidasar. Napigket kano dagitoy a makmakan a mangipigket iti dumteng a naimbag a gasat ken mangisimbolo iti panagkaykaysa dagiti bumalay.

No dadduma, mababasa ti sangkabassit nga apog sa maaramat a pangibuddak iti sukog-krusipiho kadagiti adigi ti balay.

No adda maawis a padi, daytoy ti mangidaulo iti kararag. Warsianna iti agua bendita dagiti nagduduma a paset ti balay. Sumurot met dagiti bumalay ken sumagmamano a sangaili kabayatan ti pannakakararag dagiti kadawyan a pagdaydayaw a pakairamanan ti “Amami,” “Ave Maria,” “Gloria,” “Mamatiak” ken “Kararag ken ni San Miguel” a pangabog iti sairo.

Mairaman pay a maikararagan dagiti minatay a kameng ti pamilia dagiti bumalay.

Adda iggem ti ama wenno ti ina ti pagtaengan a krusipiho wenno rosario kabayatan ti pannakawarsi ti balay iti agua bendita. Maiparabawto ti krusipiho wenno rosario iti naisagana nga altar kalpasan ti pammendision ti padi iti balay. Adda met nasindian a kandela nga iggem dagiti sumurot iti padi.

No dadduma, adda dagiti maiwaris a sensilio weno bagas kabayatan ti pannakabendision ti balay.

No awan ti maawis a padi, maysa a nataengan ti mangannong iti panagkararag. Dumawatda iti agua bendita iti simbaan a maiwarsi met laeng iti nagduduma a paset ti balay.

Kadagiti pamilia a saan a kameng ti Iglesia Katolika Romana, maaramid met laeng ti simple a panagkararag iti panangidaulo ti maysa a pastor wenno maysa a kameng ti kongregasion.

Adda met laeng maisagana a pamedped a para kadagiti sangaili.—O