Ania Kadi ti Unbanked?

I(Maika-3 iti Tallo a Paset)

TA ta ammotayon a nalaka met gayam ti manglukat iti bank account—ta saan met nga adu a dokumento ti kasapulan ken kadagiti sumagmamano a banko, PHP100 laeng ti masapul— no awan pay sigsiglotam iti banko, kaka, a, ket inka manglukaten.

No kasta a manglukatka iti bank account-mo, kaka, maymayat ‘tay adda passbook-na ti lukatam. Maymayat, kunak, ta dita passbook naipapel ti panagdakkel ti sigsiglotam. Kayatko a sawen, makitam a maiprinta iti papel dayta sigsiglotam ken dayta papel, maarikapmo.

Para kaniak, kas man mas kongkreto ti realidad ti sigsiglotan a kuarta no adda maarikap a passbook a nakaisuratanna.

Ngamin no ti lukatam a bank account ket ‘tay makunkuna nga ATM-only, no dimo i-download dita cell phone-mo ‘tay mobile banking app ‘ta bankom, dimo makita dayta panagdakkel ti sigsiglotam. Wen, makitam met ketdi no inka ag-balance inquiry idiay ATM machine, Ngem narigat met no isu la ti ranrantaem idiay sentro wenno idiay siudad ta awan met ATM machine dita awayyo.

Ken dayta cell phone ket masapul nga smartphone, saan a ‘tay depindot. Diak met ngarud isingasing a gumatangka iti baro nga smartphone ta nangina met.

Neobank

Ita a moderno a panawen, adda metten dagiti makunkuna a neobank.

Dagiti neobank ket banko nga awan pisikal a pasdekda ta addada laeng iti internet. Ti bentahe daytoy neobank, usarem laeng dayta smartphone-mo ken adda la ketdi maysa a valid nga ID-m, mabalinmon ti manglukat iti neobank account iti uneg laeng ti lima a minuto.

Ti maited kenka ket maysa a virtual account a mabalinmo a pagbayad kadagiti gatangem online man wenno offline. Gapu ngarud ta awan pisikal a pasdek ti neobank, nadumaduma ti mabalin a pagideposituan a kas koma iti 7-Eleven, Cebuana, Lhuillier, ken SM. Siempre, mabalinmo pay ti ag-online transfer manipud iti mobile bank app a kas koma iti Unionbank, GCash, ken BPI.

Isu nga uray awan pasdek ti banko a mabalin a papanan, nalaka laeng a siglotan ti kuartatayo iti maysa a neobank.

Ti Tonik ti maysa kadagiti immuna a neobank ditoy Filipinas. Pinadasko ti nanglukat iti Tonik account-ko ket daytoy man dagiti napaliiwko:

1. Addan account-ko iti uneg ti lima a minuto,

2. ‘In real time’ wenno IRL a kunada nga agparang ti in-bank transfer-ko manipud iti sabali a bank account-ko iti sabali a banko.

3. IRL met nga agparang iti sabali a bank account-ko ti in-bank transfer-ko manipud iti Tonik account-ko, ken

4. Kangrunaanna, no manglukatka iti time deposit, ipakitana kenka no mano ti maganar nga interes ‘ta kuartam depende no kasano ti kabayagna (innem, siam a bulan wenno ab-ababa a panawen) ken ‘ta kadakkel ti siglotam iti time deposit (minimum PHP5,000). Ti PHP5,000 a masiglotan iti las-ud ti innem a bulan ket mabalin nga agganar iti PHP151.23 sakbay ti withholding taxes.

Nanam-ay man daytoy neobank, kaka. Amangan no kayatmo met a padasen.—O

Nalatak iti Abkir a kaanakan ni Manong Ben ni Bruce. Makikabkabbalay ni Bruce kada Manong Ben. “Kada” gapu ta adda idi asawa ni Manong Ben. Ket ita, nga awanen ni Manong Ben, no awan ti mangkarit kenkuana, tawidenen ni Bruce ti gobierno ti Abkir. Asino koma ti makaitured a manglaban kenkuana?

Umuna, nadangkok ni Bruce. Awan ik-ikkanna. Sumipat latta no adda makursonadaanna kadagiti agwarangwarang nga addict ken mannanakaw. Adu ti agkuna a pagpampannakkelna ni Manong Ben. Ngem nasingpet ni Manong Ben. No adda grasia a maipaay kenkuana, sigurado a maramanan dagiti agkasapulan. RoBenhood ngarud ti maysa a naganna. Illegal ti pagsapulanna ngem nasayaat kadagiti agnaed iti Abkir. Killo ti panunotna ngem naasi kadagiti taga-Abkir. Isu pay ti maysa a gapuna a rinabii nga adu ti tao ta adu ti mangay-ayat kenkuana. Isu ngarud a kayatda a paautopsia ti bangkayna ta addada mamati a pinatayda.

Maikadua, tao kanon ni Bruce ni Anong. Dati a badigard ni kapitan ni Anong. Isu kano ti kadua ni kapitan a nagpapatay kadagiti addict ditoy idi kapigsa ti panagtokhangda. Ket adda atap dagiti dadduma a ni Anong ti nangpapatay ken ni Manong Ben— iti panangibilin ni Bruce.

“Posible dayta,” kuna ti kaaduan. Ket no maautopsia, bareng kano no tiliwen dagiti polis ni Bruce.

Nasinged iti tunggal maysa da kapitan ken Manong Ben. Awan ti makaibaga no kasano a nangrugi dayta ngem napuotan laengen dagiti taga-Abkir a masansan ti ibibisita ti kapitan iti balay da Manong Ben. Magustuan kano ti kapitan ti pananguggor ni Manong Ben kadagiti dugos ditoy Abkir.

“Agpadada ngamin a babairo,” kuna man dagiti tattao.

Iti kinasingedda, inted ti kapitan ni Anong a makanawan ni Manong Ben.

Napintas ti tandem da Anong ken Manong Ben idi damo, ngem idi agangay, nagbalindan nga agkabusor. Ti sayangguseng, biniangan ni Anong ti naubing pay nga asawa ni Manong Ben. Napintas daytoy ken makademonio ti panagar-aruatna. Disisaisna laeng idinto nga limapulo ket dua ni Manong Ben. Kabuangbuanggeran met ni Anong iti tawenna a 33. Sa adda met langana. Gapuna a pakasdaawanda no kasano a nagtinnag ken ni Ingkit a di met isu ti napintas.

No ni Anong ti pagdamagan dagiti nasinged ken makaitured a mangangaw kenkuana no ania ti nagginnuraanda ken kapitan, umisem laeng nga agkuna: “Mangiramramanda.” Ngem no ni Ingkit a kabbalay ni Anong ti pagdamagan, dagus a rumsik dagiti matana. “Hayop talaga… hayok sa laman!” ingarietna.

No apay a nairaman ni Bruce, nagapada