Ti Kinalaad ken Kinapintas ti Sibilisasion
Ni ABERCIO VALDEZ ROTOR, Ph.D.
ANIA daytoy a sibilisasion? Dina kadi maimdengan ti panagdungdung-aw ti Nakaparsuaan? Ti sibilisasion ti
•Nangungaw kadagiti American Indians kadagiti Great Plains iti Amerika, ken nangrebba kadagiti Imperio dagiti Aztec ken Maya, ken dadduma pay a kultura.
•Nangibagnos iti nabileg a Lumaud a “nangtakuat” ken nangkolonisar iti sinigsiglo iti Dumaya.
•Makaigapu iti pannakapapatay ti mapan nga 6 a milion a Hudio idi Maikadua a Gubat ti Sangalubongan.
•Nangpartuat iti bomba atomika—ken naitinnag iti dua a siudad ti “kabusor.”
•Nang-clone iti ayup a ni Dolly a karnero, ken iti masakbayan, iti maysa a tao.
•Makaigapu iti pannakaungaw dagiti adu a kita ti nabiag, ken posible a pakaungawan pay dagiti dadduma.
•Makaigapu iti panagbara ti lubong ken dagiti di madakdakamat nga imbungana a nakadadaelan dagiti biag ken sanikua, ken ti Nakaparsuaan mismo.
•Makaigapu iti parikut iti fuel ken panagkurkurang ti taraon.
•Nangibunga iti pannakaabuso ti salun-at.
•Nangipalubos iti kumarkaro a di panagpapatas iti pannakaiwaras dagiti rekursos a mamagaddayo iti nagbaetan ti nabaknang ken nakurapay.
Ngem sibilisasion met laeng ti nangisaad kadatayo ken ti kagimongan iti kangatuan nga agpang ti kinasirib a saan a mapataran ti sabali a nabiag. Sibilisasion ti nangpasudi iti Daga tapno agbalin a nasayaat a lugar a pagnaedan. Sibilisasion ti
•Nangipaamiris kadatayo nga addaantayo iti kinanakem, nangibagnos tapno agbiag a sikakappia a kas maymaysa a grupo.
•Nangparnuay kadagiti naisangsangayan nga institusion a namagtitipkel kadatayo a kas maysa a gimong, ken kas maysa a sangatawan.
•Nangparnuay kadagiti naisangsangayan nga obra maestra iti tay-ak ti pilosopia, siensia, ken arte.
•Nangipaay kadagiti naisangsangayan a relihion iti lubong a nangisinged kadatayo ken ni Apo Namarsua.
•Nanggarantia kadagiti kangrunaan a karbengantayo a kas indibidual ken kas grupo, ken kas sangapagilian—ken kas maysa a gimong iti sangalubongan.
•Nangipaay kadatayo iti panangipannakkel ken dignidad kadagiti agtultuloy a nagun-od ken takuat.
•Nangtignay kadatayo tapno takuatentayo dagiti taaw ken espasio, ken dagiti datdatlag iti biag babaen ti panagusartayo iti kinasiribtayo, a kangrunaan a sagut iti sangatawan.
•Mangipateg kadagiti ammo ken pakasaritaan kadagiti libraria, archives ken multimedia.
•Mangtigtignay kadatayo a manggun-od kadagiti arapaap iti biag ken mangtakuat iti kaipapanan ti biag.
•Mamagsisipol iti panagbiag ti tao a kas Homo sapiens (agpampanunot), Homo faber (agparparnuay), Homo ludens (agay-ayam), ken Homo spiritus (agkarkararag).
Sibilisasion ti mangibagnos kadatayo amin para iti sangalubongan a panagkakabsat, ken mamagbalin iti lubong a kas maysa a purok dagiti agpapagayam.—O
Pangunahing Pahina
tl
2021-09-16T07:00:00.0000000Z
2021-09-16T07:00:00.0000000Z
https://manilabulletin.pressreader.com/article/281857236680034
Manila Bulletin Publishing Corp