Manila Bulletin

Kissiw

Alimbasagen…

Alusiisenka, nakana a panagmalanga Mailadawan lagaw kadagita matam Kusilap ti kidaymo a nagkinnamang Agminar pay kinarapis ta langam Dagitadan… Kumaribusodan, umaribungbongda pay Aduda a nagsalog… bigbigem man? Dua kadakuada ti maipasirmo... Dagiti sintir, isuda manen! Kaaduan ti mitir, agdidinnuronda pay. Kayatmo ti agirig ta dika mabattuog Dita dagidagi a nagkusayam Ur-urayenda ti panagkuripaspasmo Kayatda a maimutektekan Kastat’ pangipagarupam Langam ti di makakunail Madandanagankan!

Kasla adda segseggaam

Pulos awan pakaray-awam Muttalengmo

In-inut a nagbuligawgaw Anangsabmo nagtitinnabid, Agkakamakam

Kunam la no agpiangpiang Langit ken daga

Imatangmo naibudi, naigamerdan Ikkismo a di maisawang

Ngem dagitadan...

Kasla kayatmo a lapdan Ti pannakaibuyatna dita sanguanam Namaga a dalluyon

A pagbutbutngam

Nasileng a pallong

A pakalmesam Takkabandakan

Ulawmo a naipasngat

Rissik dagita matam Nagbalindan nga ostia!

Arignat’ mauyos ta kararuam

Iti pannakalapunos

Immilet a panagkitam. Aglabutab a kataymo, agayusdan Ket iti apagdarikmat Napukawmon simbeng Kinaasinom.

Arignat’ napadso a nambaan Naglusdoy, naburang-itkan. Piman

Anian a nagkas-ang

Dagitoy a napaspasaram. Damagek man

Numo ‘ta biang

No malagipmo pay

Dagidi umsi iti naikupin a kalman.

--ALFREDO E. VERZOSA

“Ala, wen,” inulit ni Salvador, “dayta ti nakaigapuan ti dimi panagkinnaawatan ken ni Mering. Kayatna nga umayak met idiay Manila. Tapno agadalak a kas kadakayo. Ngem kasano ti yaayko? Ammoyo ti kasasaadmi nga agina. Nakitayon ti purokmi… ti balaymi. Uray dikay agdamag, ammoyon ti kinapanglawmi. Ket no dakayo koma ti adda iti lugarko, maawatandak koma.”

“Kayatmo a sawen, saannaka a naawatan ni Mering?” inimtuod ni Fe. “Sika ketdi, a, ti di makaawat kenkuana.”

“Apay ketdin a siak?”

“Gapu ta ammok ti panggep ni Mering,” nasinged ti timek ni Fe. Kasla sigud a binalabalana dagitoy nga isawangna. “Ken ammok nga… nga ay-ayatennaka… no dimo pay naamiris.”

Awan ti nagtimek. Nakagtengdan iti las-ud dagiti maibartay a sumagmamano a tangrib a mangilunglung-aw kadagiti natadem, makasugat a bagida iti danum. Nagsardeng ni Adoy iti sango ti dua a narusanger a bato a kasla pinagabay dagiti dalluyon ket nagdumog tapno pidutenna ti kasla gemgem a buttiki a linipit dagitoy. Ngem saanna a nagunay ti buttiki. Naiseksek daytoy a kasla naipaet— kasla impaet dagiti dalluyon tapno agnanayon dita a disso a sabuagan dagiti allon. Idi piduaenna a lekkaben ti buttiki, immapay ti maysa a panunot kenkuana. Kinunana ken ni Fe: “Ammokon no apay nga agpagus ni Mering nga agtuloyak met laeng nga agadal. Kayatna a saanakto a maigidiat kenkuana inton makaala iti karerana. Kayatna nga agadalak met tapno maipadaakto kenkuana… tapno dinakto ibain kadagiti gagayyemna. Imbagam, Fe, nga ay-ayatennak ni Mering? Ngem no saanak a makaadal, saannakton nga ayaten… saan a kasta?”

Naikuleng da Fe ken Soling iti kinalinteg daytoy nga inyebkas ni Adoy.

“Ita, maamirisyon no apay,” intuloy ti taga-Sabangan. Kasla makapungtot idi rabsutenna manen ti buttiki iti lipit dagiti dua a tangrib. Ngem saan a namki ti buttiki. Pimmidut iti sanga ti tangrib a naiwalang iti sakaananna ket daytoy ti inaramatna a panglekkab iti buttiki. Ngem narumek ti buttiki idi pitluenna nga akkalen. Naimatangan da Fe ken Soling ti napasamak.

“Kitaem ti kaipapanan ti inaramidko,” naggilap manen ti maysa a pamanunotan iti muging ni Adoy, a kasla iti panaggilap ti panunotna idi addada pay laeng iti klaseda idiay Guilang Rural High School tunggal maipasango kadakuada dagiti nauneg, mangbukbukibok a saludsod dagiti mannursuro. “Kitaem ti napasamak iti buttiki. Narumek… nadadael. Kas iti pannakadadael dagiti banag a pilitentayo a tun-oyen.”

Nagkinnita da Fe ken Soling. Ngem saanda a nagtimek ket intuloyda manen ti nangpanurnor iti katangriban agingga iti pangrugian manen ti napudaw a kadaratan. Saanen nga impalagip ni Adoy ti pagsasaritaanda ket siraragsak metten da Fe ken Soling a nagpidut kadagiti buttiki. Sa laeng nadlawda a nakaadayondan iti purok ti Sabangan idi dandanidan makagteng iti pagtubuan dagiti pandan. Iti panagturongda iti Sabangan, naparpardasen ti pannagnada ta saandan a nagpidut iti buttiki. Nakaasidegdan iti sinankalapaw a nagsaritaan itay da Adoy ken Emerita idi nakitada ni Emerita a rimmuar manipud iti linong ti kaniogan.

Kinapudnona, itay pay laeng nga ur-urayen ni Emerita ida. Ditoy ti nagsardenganna itay ta nakitana nga adda dagiti tallo iti labes dagiti tangrib iti amianan. Pinampanunotna no kasano ti panangsaludsodna ken ni Adoy iti maipanggep iti pagpartuatan a nadakamat ni Baket Basil, ket ita ta umas-asidegen da Adoy, naikeddengna nga isudanto laeng a dudua ken Salvador ti agsarita.

“Imbaonnak ni nanangmo nga umay mangayab kadakayo… ta mangaldawtayon,” impasabat ni Emerita.

“Ni inang?” Nagkayetket dagiti kiday ni Salvador. “Simmangpet kadin?”

“Nadanonko idiay balayyo itay pay laeng,” insungbat ni Emerita. “Umaykay koma suroten iti labes dagiti tangrib ngem kasta unay met ti pudot ti kadaratan.”

“Wen ngarud!” naggiddan da Fen ken Soling a nagsao ta itay pay laeng nga ikarkarigatan dagiti dua ti ilalasatda iti gumayebgeben a kadaratan a pagdapdappuoran ti manglunlunag nga init ti tengnga ti aldaw. “Mawawak,” kinuna ni Soling. “Uminumtayo koma iti danum ti niog!”

“Dakes ti uminum iti danum ti niog no nabannogka,” kinuna ni Adoy. “Amangan no masdoka….”

“Masdo?” inimtuod ni Fe. “Di pay kasla nuang ti tao a masdo?” Nagkatawa, a nakaisurotan dagiti tallo. “Wenno masulitka laeng nga umuli iti niog… wenno kunam ketdi nga ibusenmi ti kakaruyen….”

“Saan a ti la mairabrabakmo, Fe!” kinuna ni Adoy. “No kayatmo, ipurosanka iti lima raay nga ipakaratayko kenka no agawidkayo. Saanko nga ipaidam ti bunga ti niogmi. Dayta ti kakaisuna a pagbaknanganmi a taga-Sabangan. Bay-am ta agumakayonto nga agamit iti niog no agawidkayo….”

NAIMAS unay ti pannanganda nupay nagdalukappitda amin a nagsasango iti bassit a dulang. Idi naisagana ti pangaldawda, nagiinnuna dagiti tallo a babbalasang a timmulong ken ni Baket Basil nga aggao, agidasar ken saan a nagsarday ti panagsasaritada, nangruna da Fe ken Soling a di nauma a nangidaydayaw kadagiti pinidutda a buttiki. Iti panangisawang ti baket iti panagbainna gapu ta awan kano ti kutsara, tenedor ken baso nga aramaten dagiti sangaili, naggigiddan dagiti tallo a nagkuna: “Saankami man met a tagaili, nana… Nairuamkami nga agkammet ken uminum iti buyuboy.” Ket iti pannakalpasda a nangan, saan manen nga intulok dagiti babbalasang a ni Baket Basil ti aginnaw, isu a napan nagtugaw ti baket iti abay ni Adoy nga aglanglangkapi iti akinngato unay a tukad ti agdan.

“Magustuak man dagidiay nga ubbing.” Nagsennaay ti baket a di napagasatan iti anak a babai. “Dagita man ti naimbag a sangailien… saanda a namikki. Kinaadalam kano amin ida?”

“Wen, inang.”

“Inkanto man agala iti yawidda a guraman, maratangtang, ken sittil no makapalpaka,” kinuna ni Baket Basil a malasin ti napalalo a panangdagdagna iti anakna. “Ania kano ti oras no agawidda?”

“Diak ammo man… mabalin nga inton lumamiis,” insungbat ni Adoy. Pagam-ammuan, nalagipna daytay saludsod a dina natuloy nga inimtuod ken ni Emerita. “Nasapaka man a simmangpet ita, inang… adu kadi ti nakitienda ita?”

“Madanaganak ngarud iti kaawan ti kaduam a mangsangaili kadakuada,” insungbat ni Baket Basil. “Wen, adu ti immay a tagaVigan ken Candon. Nagdardarasakon a nagawid itay—” Nagsardeng iti pannakadlawna iti ranitrit ti datar manipud iti kosina ket idi tumaliawda nga agina, rumrummuaren dagiti tallo a babbalasang a nalpasen a naginnaw. “Ay, naiwakasyon!” kinunana a timmakder. “Kayatyo ti maturog? Yaplagko ti ikamen… pangur-urayantayo ken ni Adoy… mapan kano agala iti yawidyo a gurguraman ken maratangtang.”

“Mapanka, Adoy?” ni Emerita ti nagtimek. “Saanen, kasta unay pudotna.” Timmangad ni Adoy manipud iti pangal ti agdan a pagtugtugawanna ket apagapaman a nagpinnerrengda ken Mering. “Nakababain met no baonenyo ni Adoy itan,” kinuna met ni Fe. “’Pay met, aya,’’ kinuna ni Baket Basil. “Kastanto kadi met ti sawenyo no maisar-ongkami iti lugaryo? Ala, mapankan, Adoy.”

“Mapanak met!” kinuna ni Emerita a nakapanunot a daytan ti gundaway nga agsaludsod ken ni Adoy maipanggep iti pagpartuatan. “Kaay-ayok ti agala iti guraman!”

“Umaykami met ngarud!” innayon da Fe ken Soling. “Saanen, annakko,” kinuna ni Baket Basil. “Bay-anyo ni manongyon ta isun ti mapan… amangan no malmeskayo pay. Ala, Adoy, aggunaykan, anakko.’’ (Maituloy iti sumaruno a panid)

Pangunahing Pahina

tl

2021-09-16T07:00:00.0000000Z

2021-09-16T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/281964610862434

Manila Bulletin Publishing Corp