Adda La Ketdi Langlang-abem a Pormalina

NO addanto pay met laeng playwud a naaramat a material iti balayyo, sigurado nga agpaspasngaw daytoy iti pormalina (formalin); ngamin maysa ti pormalina kadagiti kemikal a maar-aramat iti panagaramid iti playwud.

Maar-aramat iti panagembalsamar, maibilang a makasabidong ti pormalina ken addan dagiti panagaramiris nga agkuna a mabalin a makatulong iti pannakapaadda ti kanser, nangruna ti leukemia.

Adda ketdi dagiti magatang itan nga air purifier a mangsagat iti angin a lang-abentayo, ken saan laeng a ti pormalina ti sagatenda no di pay ketdi dagiti dadduma pay a makasabidong a kemikal iti angin (air pollutants). Nupay kasta, adda met dagiti mula a napaneknekanen ti kinasamayda a kas “air purifier.”

Maibilang kadagitoy a mula ti Aglaonema, maibilang nga indoor plant wenno napintas a mula nga ipuesto iti uneg ti balay. Addaan iti adu a barayti, maibilang kadagitoy ti two-tone moonstone (nailadawan).

Malaksid iti panagaramid iti playwud, maar-aramat pay ti pormalina iti panagaramid iti fibrewood, kadagiti dadduma a muebles ken kadagiti produkto manipud iti kayo, pintura, wallpaper, barnis, siampo, ken kadagiti komersial a pagdalus iti balay.—O

Ilokano pay a taga-Bontoc. Igorot, kunak koma.”

“What?” Napatakder ni Marlon iti kigtotna. Pinagsublatna a kinita dagiti dadakkelna.

“Wen, anakko. Saan a nairanta a nagaammokami. Nagraranakami iti restauran ti otel a nangrabii. Kaduana dagiti dua nga annakna. Nagaabay ti lamisaanmi. Nakita ti anakna a babai dagiti batek a kuentasko. Isu ti immuna a nagtimek kadakami.”

Nagpangrem ni Marlon. Nagtugaw met laeng. Nangiruar manen iti sigarilio ngem dina intuloy a sinindian ta nakitana ti kusilap ni Matt.

“Adu met, a, ti imbagbagana maipanggep kenka aglalo iti trabaho,” intuloy ni Paula. “Sagpaminsan kano nga ayabandaka a mangrabii iti balayda, wenno no adda okasionda. Saanmi a nasasao ti problemam isu a dikan’ agmisuot pay.” Nagkatawa ni Paula. Inlayatna a batuen ti anakna iti kalub ti plastik a botelia ti danum.

Nakaanges iti nalukay ni Marlon. Nasayaat ti superbisorna. Kasla anak ti panangtrato daytoy kenkuana. Dakkel ti naitulong daytoy kadagiti book report-na kangrunaanan iti thesis-na.

Nagturpos daytoy ti Mining Engineering idiay Mapua Institute of Technology. Immuna a nagtrabaho iti kompania idiay Davao sakbay nga immakar idiay Quebec. Filipino-Canadian ti asawana.

“Kangrunaanna, nakasaritami ni Romilla,” pagammuan la ta innayon ni Matt.

Naggigiddan dagiti matada amin a naiturong ken ni Marlon. Limmabbasit ni Mao idi agsabat dagiti matada nga agassawa. Ni latta Mao met ti kitkitaen ni Marlon ket napakadaanna ti kellaat nga ikikita ni Mao kenkuana.

“Inamin ni Romilla a kursonadana ni Marlon. Makarkarit kano ti riknana gapu ta di ikaskaso ni Marlon uray no ibagbagana a kayatna ni Marlon. Immannugot nga agsao babaen ti video recording… para kenka Mao. Mabalinyo a buyaen.”’ Inyawat ni Matt ken ni Mao ti selponna. Kinita ni Mao ti asawana sakbay nga inawatna ti selpon. Ngem saanen a kitkitaen ni Marlon. Nagpadispensar ketdi daytoy. Timmakder ket rimmuaren iti kubo a yanda. Nagturong iti laem.

Nagtugaw ni Marlon iti abay dagiti singin a manarimaan a sumussuso iti botelia. Da Victor ken Serena ti agay-aywan ta makumikom da Ginay ken Marla iti kosina. Pati ni Edgar, tumultulong nga agisagana ti pangaldaw. Adu ti order a pangaldaw ket makumikom met dagiti tallo a kadua da Carlos iti resort.

“Kasano ti saritaanyo? Pinanawam met idan.” Inubba ni Serena ni Gameng idi malpas nga agdede. Pinagpaklebna iti abagana tapno agtig-ab. Insarunona ni Batek.

“Nalaingka met gayam nga agtagibi,” inkantiaw ni Victor ket nayaw-awan ti saludsod ni Serena ken ni Marlon.

“Pitokami nga agkakabsat, siak ti inaunaan. Kangrunaan a naaywanak dagiti tallo nga inaudi a kakabsatko. Well practiced tapno dimo ipagpagarup.” Kinidmatan ni Serena ni Victor. Impaiddana met laeng dagiti singin iti naap-apan a suelo.

Nagdalupisak ni Marlon. Nagsanggir iti sopa. Inay-ayamna dagiti annakna.

“Manarimaan nga iprespresentar da mom dagiti imbestigasionda idiay Montreal,” kinuna ni Marlon kas sungbatna iti saludsod ni Serena itay.

“Apay ngarud a pimmanawka?” Nagtugaw ni Victor iti sopa a nagsanggiran ni Marlon.

“Awan met dumana kadagiti imbagakon, malaksid laeng iti recorded statement ni Romilla para ken ni Mao.”

“Daydiay unay a ti rumbeng a denggem. Amangan no ti la maibagbagana met ket lalo nga agririkayo ken Mao.”

“Saan siguro nga idatag da mom ti recording no pakaruenna ti panagduadua ni Mao kaniak. Ken uray pay ania ti sasawenna, imbagak metten nga awan ti relasionmi. A saanak a nagaramid a pulos ‘ti maikaniwas.” Nagsennaay ni Marlon. Binagkatna ni Gameng ket inlilina ta madlawna nga agsangit daytoy.

Inlawlawag ni Victor ken ni Serena ti problema idi agdamag daytoy iti mapaspasamak.

“Ania ti madlawmo ken ni Mao? Mamati kadi wenno dina patien?” inamad ni Serena.

“Diak ammo. Awan ibagbagana. Agpannurayak laengen kada Victor, Ginay ken Marla a mangtulong kaniak a mangkumbinsir kenkuana aglalo no masibetak. ‘Nia, Victor?”

“Uray kadagitoy ket kasarsaritami met ni Mao. Ay-ayatennaka ni Mao. Ngem diak maawatan ta awan sa metten ti ikaskasona ita. Makasuron pay ngamin kada Angkel Panabang. Dimi pay ngamin maaw-awatan ti

ar-aramiden dagiti dadakkelna.”

Nakaridep ni Marlon iti abay dagiti singin idi rimmuar da Victor ken Serena tapno tumulongda a mangisagana iti buffet table iti nagmarantiddog a kubo. Maidasar amin a taraon iti atiddog a lamisaan. Ditoy a mangaldaw dagiti kaaduan a bisita ti resort. Mangan ti mayat. Mabayadan iti cash wenno mainayon kadagiti bill-da. Nadlawna laengen nga adda manggunggunggon kenkuana. Namulagatanna ni Paula.

“Agturogturogka metten, anakko. Umaykan ta leppasentayon ti saritaantayo,” Kinuna ni Paula. “Dida metten mauray ti panagsublim iti yanda isu a tinuntonkan.”

Lumablabbada dagiti mata ni Marlon a bimmangon. Dina napuotan a nakaturog gayam idinto a di pay naturog dagiti ayaywananna. Mariknana ti mangrugin a sakit ti ulona a nalukag.

“Inkan ta siak ti agbantay.” Nagboluntario ni Edgar. Tinaliawna ni Ginay a rimmuar a nakaiggem iti nagtutuon a plato. “Tapno mairuamda iti adu nga agsusublat nga agaywan kadakuada. Tapno saandanton nga agpaidam ken managbabain.”

Nagkatawa ni Marlon a nangtaliaw ken ni Ginay.

“Inton malpas daytoy saritaanmi, tulongankayo,” kinuna met ni Paula nga agkatkatawa idi lumabbasit ni Ginay.

“Kabaelanmi, anti. Dakdakkel a tulong kadakami no pagtim-ogenyo dagita dua nga aywantayo. Makapasurondan.”

“’Mo ta awitmo ta idagaskon ‘diay lamisaan.” Inallawat ni Marlon dagiti pinggan.

“Dayta, a, ti husto.” Pinasikigan ni Ginay ni Edgar. “Siak ti agtugaw dita. Kaykayatmo ketdin ti agaywan ngem ti mangbagkat kadagiti plato. Adu pay ‘diay uneg.”

“Panawen ti riri ita?” Agkatkatawa ni Marla a nasabat ni Marlon iti ridaw. “Sumublatkayto no malpas da Marlon ken Mao. Saankayo a makigiddan.”

Naulimek dagiti nadanonda iti kubo. Napan ni Mao iti comfort room isu nga awan iti tugawna. Kasinsindi met ni Carlos ti sigariliona ket agtaktakder iti ruar ti ruangan ti kubo. Agtugtugaw met ni Matt a nakakita kada Marlon ken Paula.

“Ania ti kuna ni Mao, mom?” inamad ni Marlon.

“Awan. Binuyana met ti recording.”

“Ania ti panagriknayo ketdi, a.” “Kasaritam. Agsaritakayo a nasayaat. No kaano nga addan annakyo, sa pay la mapasamak ti kastoy.”

“Are you angry, mom? You’re losing your cool.” Sinallabay ni Marlon ti inana.

“Nope. Diak ipalubos a mapasamak dayta.” Intingig ni Paula ti ulona. Siggawatenna koma ti sigarilio nga iruar ni