Kid Layaw (2)

Ti Napalabas: Nakaawat ni Macario iti imbitasion nga agpaay a naisangsangayan a sangaili iti paboksiong a maangay iti panagpiesta ti barangayda idiay Simbaluca. Naammuan ni Aldong daytoy ket indawatna ken ni Macario a sumurot ta tulonganna a mangipudos iti agkampeon ta alaenda a boksingero. Awan kuarta ni Aldong ket makaayayat idi immannugot ni Macario a mangiplete kenkuana, ngem nagproblema idi maammuan ni Rose ta kayat met daytoy ti sumurot.

A(Maika-2 a Paset) DDA nagsay-a iti pataguab a sinaruno ti gumaradugod nga uyek. Nagkinnita da Aldong ken Rosing.

“Rosita, tubiggg!” “Sandali lang, ‘tay!” kinuna ni Rosing a bulonna a timmakder. Arintarayen a nagturong iti ridaw a kaapiring ti pagturturogan ni Lakay Gaspar. Idi rummuar, iggemnan ti bassit a pitsel ken plastik a baso. Naglayon iti pataguab.

“Dumating na ba ang hambol mong asawa?”

Intingig ni Aldong ti nagallingag. “Oo, ‘tay. At may good news siya para sa atin!”

“Anong news? Baka fake news na naman…” Naggaradugod manen ti uyek.

Sinalbag a katugangan, inngernger ti uneg ni Aldong. Saan a makapudpudno datao.

“Agaw-awis nga agbakasiontayo idiay kuada… idiay Simbaluca!” “Ha? Pangalaannat’ kuartana?” “Da Bayaw Macky ti aggasto,’tay!” Di simmungbat ni Lakay Gaspar ket impapan ni Aldong nga umininum ti lakay. Madamdama, nagsay-a ni Lakay Gaspar.

“Kahit dalawang weeks lang tayo, ‘tay…” kinuna manen ni Rosing.

“D-di ko na kaya ang mahabang biyahe. Kayo na lang…”

Dandani nagpalakpak ni Aldong iti nangngegna. Tinengngelna ti panagangesna idinto nga inurayna ti isungbat ni Rosing iti amana.

“Bay-am ngaruden, ‘tay. Diak kaya a panawankay nga agmaymaysa…”

Kasla nakapimpintas a kanta iti panagdengngeg ni Aldong iti kinuna ni Rosing. Kayatna a sawen, saanen a sumurot daytoy ta dina mapanawan ni Lakay Gaspar.

Makadaydayyeng, timmakder ni Aldong ken tinurongna ti pagturturogan ti katuganganna.

“Kayatmo ti balut, ‘tay?”

Nalikba ti bibig ti lakay iti nangngegna. Sinimpana ti panagpiapina iti pingir ti papagna ket makais-isem a nangkita ken ni Aldong. Nangabak iti last two ti hambol a manugangko? napanunotna. “Ala man ngarud,” impaspasarakna.

Sangsangagasut ti ar-arak ti petaka ni Aldong a kupitna iti paglaklakuanna iti sigarilio ken kendi, ngem nakalaglag-an dagiti sakana a rimmuar. Tinurongna ti paggasolinaan iti asideg ti kanto nga pagis-istambayan dagiti aglaklako iti balut. Ket iti umuna a gundaway manipud idi manugangenna ni Aldong, awan ti panaginkukuna ti isem ni Lakay Gaspar idi awatenna ti dua a balut a ginatang daytoy. Ania ngarud, nakataltalged met ti rikna ni Aldong a nangrengreng ken ni Rosing iti dayta a sardam ta awan ti mangmangngegna a pasagid manipud iti pataguab.

AGSAPA ti Sabado. Apagsingising laeng ti init, ngem aglingling-eten ni Kapitan Saring iti panagudaodna nga agiwardas iti obra dagiti pinusganna a kaduana nga agsagana para iti panagpiesta ti lugarda.

Apagbettak ti lawag, intulodnan ti kuliglig a nagkarga kadagiti materiales nga aramidenda nga arko iti suminaan ti barangay road ti Simbaluca iti agpadaya a kalsada nasional. Pinanawanna dagiti lima a kalugaranna a napusgan dita tapno sublianna dagiti agaramid iti ring iti plasa iti lauden ti eskuela. Iti sirok ti mangga iti paraangan ‘di Dios ti aluadna a Kapitan Romul, nakasaganan dagiti materiales para iti banderitas nga aramiden dagiti babbai, kas iti mano a rolio nga straw ken nagetgetteng a daan a pagiwarnak, malaksid pay kadagiti inted ti opisina ti mayor a dekorasion.

Naayatan ni Kapitan Saring iti kinaalisto dagiti agaramid iti ring. Itay ngamin panawanna dagitoy, rukrukoden pay laeng ni Kagawad Andro ti pagkalianda iti abut dagiti poste a putek ti kawayan. Nasangpetannan dagitoy nga agipupuesto kadagiti pagattao a poste.

“Sinurotyo met la ti standard a kadakkel ti ring?” kinuna ti kapitan. Nagsaludsod iti sports coordinator idiay ili idi kalman maipapan iti rukod ti ring.

“Wen, kap!” insungbat ni Kagawad Andro. “Uppat a metro ken siam a pulgada ti sekkegna ket innem a metro ken maysa a pulgada ti walatna!”

“Nailet iti panagkitak, kap,” kinuna ni Kagawad Daris. “Naglawa ti ring ni Pacquiao.”

“Husto daytan,” intung -ed ti kapitan. “Amateur boxing met!”

“Gud morning op yo ol!”

Napataliaw dagiti agtrabtrabaho. Ni gayam Lakay Ando a mangipilpili iti pangidissuanna iti murdong ti arimoran a sarukodna iti isasalogna iti abaga ti kalsada.

“Bay-anyon, lilong... dakamin ti makaammo ditoy!” kinuna ni Kapitan Saring.

Maysa met ti nangsabat iti lakay ket pinanggep daytoy nga atibayen, ngem inwalin ni Lakay Ando. “Konio! Apay, kefuy?” immusiig ti lakay.

Adda timmaray iti balay ti pasado kapitan. Idi agsubli, bitbitnan ti maysa nga stool. “Apong, agtugawka!” Indissona ti stool sa pinuyotanna.

Inatibay ti kapitan ni Lakay Ando. Agan-anikki ti lakay a nagtugaw. Inwarasna ti panagkitana. “Dinod’toy ti pagtugawan dagiti agbuya, kap?”

“Siempre iti aglawlaw ti ring, lilong!” insungbat ti kapitan.

Inwaras manen ti lakay ti panagkitana. “Pagtugawan ti naisangsangayan a sangaili?”

Agtungtung-ed ti kapitan a nangipalawpaw iti panagkitana. “Dita, lilong. Siempre, ringside. Agaabaykaminto dita kada mayor wenno ti pannakabagina no di makaumay!”

Nagsay-a ni Lakay Ando. Pinerrengna ni Kapitan Saring, sa makais-isem a nagkuna: “Diak yab-abog ti bagik, kapitan. Ngem saan kadi a karbengan met dagiti nagannak ti naisangsangayan a sangaili a mapadayawan met? Awan dayta nadayaw a sangaili no saan a gapu kadagiti nagannak kenkuana, di ngamin? Ngem ‘tay kunakon, diak yab-abog ti bagik, he-he-he!” Winagwagna ti takiag ni Kapitan Saring.

Pinaludipan ti kapitan dagiti kaduana. Kiniddayan ni Kagawad Andro. Umis-isem ti kapitan a nangsallabay ken ni Lakay Ando.

“Nasayaat ta impalagipmo, lilong. Ay, ket agabaykayonto ken ni Champ, a!” kinuna ni Kapitan Saring.

“Ne, saan a gapu ta imbagak daydiay, a, ket padayawandak metten. Dakayo nga ubbing, wen! Kasanon no madinto ti templa ti bagik iti dayta a rabii? Siempre, lakayakon!”

“Ni Lilang Saria ti mangisuno kenka, lilong!” kinuna met ni Kagawad Daris.

Nagbang-es ni Lakay Ando. “Ania ti ammona ‘ti boksing? Ay, ibabainnak laeng. Ikarigatakto laengen ti agatendar!” kinunana.

“Ayos, lilong!” intung-ed ti kapitan. “Sige, ituloyyo, kakadua, ta innak pay mamigat,” innayonna a bulonna a timmallikud.

Ngem sakbay a makapanaw ni Kapitan Saring, napasungadanda ni Lakay Pacio a timpuar iti kaniogan iti laud. Imbukotnan ti langit, agtimtim-og dagiti dadakkel a tumeng ti lakay no umaddang idinto a nakair-irut ti panagkayammet dagiti nakatallikud a dakulapna iti patongna. Nagkikinnita dagiti agob-obra.

“Ne, immayka man, insan!” impasabat ni Lakay Ando iti kasinsinna.

“Bay-anyon, lilong! Dakamin ti makaammo ditoy!” kinuna met ni Kapitan Saring.

Nagsay-a ni Lakay Pacio ket gimruod ti barukongna. “Kua... umayak la makidamag, kap,” kinuna ni Lakay Pacio. “Sinungbatanen ni Cario ti imbitasionyo?”

“A, wen, lilong,” insungbat ti kapitan. “Inyawag ni Ma’am Muyac.”

“Dina la nasao no umay makipiesta ni Aldong?” Naggarakgak ni Lakay Ando. “Kasano nga umay ket saan met a mapadayawan? Kaman sens met, a, ‘bagis! Awan met ti naaramidna a pakaidayawan ti Simbaluca!”

Kasla napitik ti lapayag ni Lakay Pacio. Nagtupra sa kinusilapanna ti kabsatna. “Apay a kastaka, manong? Kanayon a konkontraennak! Apay, no saan a gapu ken ni Aldong, nagteng, aya, ni Cario ti kasta a panagbiagna

“No agkampeonka, irekomendarka ken ni Cario tapno bumaknangta met.”

ita?”

“Uray, a, ta nairamraman met ‘diay barom iti tegged ken kinalatak ni Cario!” inyellek ketdi ni Lakay Ando.

Agkatkatawa ni Kapitan Saring a nangsallabay ken ni Lakay Pacio. “Relaks, relaks, lilong! Awan ti imbagbaga ni Champ. Ngem ammotayo, aya, no adda nagtulaganda?” kinunana sa inawidna ti abaga ti lakay. “’Maykan ta agkuyogta. Innak pay mamigat!”

Nakapanawen da Kapitan Saring ken Lakay Pacio idi adda agyodel. Nagkikinnita dagiti agar-aramid iti ring sa nagkakatawada a kimmita iti kanipaan iti abagatan.

“Ania ketdin ni Pedro!” agwingwingiwing ni Kagawad Daris a nanglinteg iti takderna, nagduaanna a pinisel ti siketna sa nagkiad. “Di pay nagpraktis ket asidegen ti championship!”

“Husto kanon a pagwatwatanna ti panagobrana dita kanipaan,” adda nagkuna.

“Kasano a makawatwat, ala man?” indusngi ni Lakay Ando. “Ur-urayenna laeng nga agtedted ti tuba iti ungkay ti bunga ti nipa, watwaten? Ayna, maymaysa ti kas ken ni Cario nga anak ti Simbaluca! Tubo turi!”

“Ay, diyo tagibassiten ti kabaelan dayta nga ubing. No tiempo ti panagtalon, agmalmalem nga agarado ken agsuyod. Ania pay a panagsanay ti sapulenyo?” insagpaw ti maysa. “No mangappat, agmalmalem met dita kanipaanda.”

Nakarkaron ti ellek dagiti agobra idi mangngegda ti maikirkiraud a kanta.

Heng down your head, Tom Doliii/Heng down your head and cry/Heng down your head, Tom Dooliii/Poor boy yor bound to die/La-la-la!

`“’Ditmo!” immusiig ni Lakay Ando a bulonna a timmallikud. “Ania, kantaam laeng ti kalabanmo? Mayanak ti kampeon, saan a matawid, boy! Ad-adda pay a saan a matulad!”

Nagiinnisem dagiti agobra ket dinumoganda manen ti trabahoda.

Nasangpetan ni Lakay Ando ni Baket Saria nga agkudkudit pay laeng iti balayda. Nagmusiig ti lakay. Inapputna ti agongna bayat ti ilalaemna.

“Pounay a gagetmon, aya! Agsagsagadka itay rummuarak, agsagsagadka pay laeng agingga ita. Saanka met a sigud a kasta!” kinuna ni Lakay Ando. Indalimanekna ti sarukodna iti likud ti rikep ti bunggalo a balayda a pinaaramid da Macario ken Muyac dua a tawenen ti napalabas. Regaloda daytoy iti maikawalopulo a kasangay ni Baket Saria.

Lininteg ti baket ti takderna. Inilutna ti siketna. “Sika ngamin, Ando, dayta la mangipangpangas ken ni Cario ti ammom. Dika mabain a masangpetanda ti nakaangangdod a pay-odmo ditoy balay? Mabainak la unay iti manugangmo!”

Nagdusngi ni Lakay Ando. Inwarasna ti panagkitana. Pudno, awanen dagiti namurenganna nga ibatina lattan no sadino ti pagsukatanna a kunam la no naglupos nga uleg. Awanen dagiti tugotna iti basar ta nalipatanna ti nagpigad idi naggapu iti masmasaenna a pagbilaganna iti irik idi malem. Addan kortina dagiti tawa agraman ti dua a siled ti balayda. Kangrunaan, kasla nakalawlawan ti aangsanna ta awanen ti agat-arak ken angdod nga alingasaw ti salasda.

“Ayna, mabainak no adda pagkunaan ni Muyac iti panangsarabota kaniana!” kinuna manen ni Baket Saria. “Napanak pay gimmatang ‘ti lisol dita tienda ni Kagawad Andro idi kalman!” Nagmuregreg ni Lakay Ando. “Ania a lisol?”

“’Tay pagpugsit. Agat-Ando met latta ngaminen ditoy balay!”

“Laysol, kunam, a!” inrungiit ti lakay.

Ngem kasla di nangngeg ti baket. “’Tay dumalaga a pagsangpetanda, pakpakanem met laeng?” sinaludsodna ketdi.

Nagdusngi ni Lakay Ando. Kinudkodna ti sellangna. “Nalipatak gayam a pinakan idi malem!” kinunana a bulonna a timmallikud.

“Sapaemto ti mapan umuraga iti karne ti baboy no Biernes ta adda nayon ti pagsangpetanda. Kakaisuna a maulit ‘diay manugangmo ti agbakasion!” impakamat ni Baket Saria.

Kasla nakurikoran ni Lakay Ando. “Huston! Maymaysa pay la ti naisaok, nakasangapulokan, pue!” Dinardarasnan ti napan iti bassit a poltrina iti likudan ti bunggaloda.

Iti kanipaan nga inuluanan dagiti sinilong iti abagatan, agpugpug-aw ni Lakay Nardo a nanguksob iti naslep iti ling-et a kolor-kaki a kamisetana sa insab-itna iti sanga ti kalapini. Nagtugaw iti maysa kadagiti urnongna a pungdol ti anubrang a pagsungroddanto iti anawang no rugianda ti agluto iti arak ti nipa. Inamuyna ti ubanan nga imingna sa intangadna ti botelia ti Coke a nangikargaanna iti balonna a danum.

Pitopulon ni Lakay Nardo. Pangrapisen. Makaallilaw ti takderna a kubbo a kiad ta kabaelanna pay la nga igpilan ti sangatungbo nga irik no makigtot. Kas iti imingna, mabilbilangen ti nangisit a buokna ket kunam la no nagsusuon iti nakusikos a maguey ta masadut a mapan makipila iti agsapa ti Domingo a panangpukis ni Mang Santos kadagiti kaarrubana. Kasano ngamin ket pasaray sangapulo dagiti nataengan a nakapila nga agpapukis, malaksid pay dagiti ubbing nga isengngat dagiti innada.

Panagtalon ti tinawid ni Lakay Nardo a pagbiagan kadagiti dadakkelna. Pagur-urayanda iti panaggagapas, dalusanda ti nasurok a maysa ektaria a kanipaan a paset ti tawidna kas panagsaganada ken Pedro a kakaisuna a barona a mangtuba kadagiti agbungbunga a nipa. Tinawidna daytoy a trabaho iti daydi amana nga agdindinamag ti imas ti lutona a layaw saan la nga iti lugarda ken kabangibang no di pay ket iti Ilokos a kas iti Batac ken San Nicolas. No agawid ngamin dagiti tagaIlokos kalpasan ti gapas, ginalon wenno dama Juana pay ketdi ti pagkargaanda iti yawidda a pasaraboda. Maysa a gayyemna a taga-Pamplona ti nangisuro kenkuana nga agpartuat iti arak manipud iti tuba ti nipa nga awawaganda iti layaw.

Kalasongan a napattopattokan iti turod ti kanipaan a pangappatanda. Masagpat ti danum ti kanipaan no umatab, ngem maatianan no umugot. Saan unay a nalayog dagiti kayo kadagiti turod ta batano, kalapini ken anubrang ti kaaduan kadagitoy.

“Aginanaka pay! Kantaka a kanta, isu pay a pagbannogam!” kinuna ni Lakay Nardo iti barona. “Ken apay a dandanogem manen ‘ ta pagbungaan? Insurok met idin no kasano ti agkugtar tapno natubbog ti tubada!”

Lininteg ni Pedro ti takderna ket naggilap ti barukongna a naslep iti ling-et. “Nasakiten a maikugtar dagiti dapanko, amang. Napuskolen ti butuanda,” insungbat ni Pedro. Pinasutna ti rutrot a ngumisit a guantesna. Nagkemmakem. Kinitana ti bukot dagiti dakulapna. Nagngilangil. Kasano ngamin ket agpuraddawen dagiti butuan dagiti gemgemna iti kadadanogna kadagiti pagbungaan ti nipa. Isu man met a dina kayat ti agpamanikiur idiay ili ta mabain kadagiti butuanna.

“Dika man la agdiaging iti agsapa. Wenno agwatwat iti dyim dita ili. Adda kano met tao iti dyim a mayat a makiisparing. Kitaem ni Bitong, kanayon nga agpaili. Nakasapsapa manen a limmabas itay.”

“Dakayo met laeng ti agkunkuna a makatulong ti panagdiagingko!” Nagmusiig ni Pedro. “Di pay la umanay, aya, ti agmalmalem a panagobrak?” kinunana. Innalana ti plastik a botelia nga insaluksokna iti puon ti nipa. Linuktanna, pinisel ti kanigidna ti kanigid nga abut ti agongna ket linang-abna iti nakapapaut ti layaw.

Sumangkapaut met laeng ti pananglang-abna iti layaw idi isublatna ti kanawan nga abut ti agongna. Madamdama pay, bumanagbag manen dagiti nipa nga ar-arrabisen ni Pedro. Nagwingiwing ni Lakay Nardo. Dina man ammo no apay ken kaano a nasumok ti barona a lang-aben ti alingasaw ti layaw. Nadlawna ketdi ti naidumduma a ganaygay daytoy no makalang-ab iti layaw. Idi sinaludsodna no umin-inum, kinatawaan ketdi ti barona. Diak kayat ti agsalsalladay iti botelia a kas kadakayo, insungbat ketdin ni Pedro.

“Agan-anuska, barok. No apay ketdi nga adu met ti pada a marigrigat a bimmaknang, ngem kasla lislisiannata ni gasat,” kinuna ni Lakay Nardo. “No agkampeonka, irekomendaka ken ni Cario tapno bumaknangta met. Nakaaapal ni Mang Ando. Saksaklotenna laengen ti butitna!”

“Sige, amang! Saanto nga agbabawi ni aydol no alaennak idiay Manila. Maramanakto metten ti imas ti biag idiay siudad nga ipadpadamag dagiti agmanmanila!”