Saan Laeng a Dekorasion Dagiti Mula

SAAN laeng a pangpapintas iti langa ti maysa a disso dagiti mula iti uneg ti pagtaengan wenno ania man a pasdek. Adu pay dagiti napaneknekan nga ipaayda a pagsayaatan. Pasanikaren dagiti mula ti rikna, paregtaenda ti kinamagparnuay, ikabassitda ti pannakaburibor, ken pukawenda pay dagiti kontaminante (pollutants) iti uneg ti siled wenno kuarto.

Iti sabali a pannao, adda maitulong dagiti mula tapno mataginayon ti salun-at ken kinaragsak.

Kasla nabibiit pay ti pannakainana no adda mula iti uneg ti pagtaengan.

Gapu met iti panangsagepsepda kadagiti kontaminante, adda pay maitulong dagiti mula tapno nabibiit a malaingan ti sakit ti karabukob ken panateng.

Iti panangdalusda iti angin, mangparnuayda pay iti oksiheno.

Kasapulan ti bagi ti oksiheno iti respirasion. Ad-adda a naannayas ti pannakaaramat dagiti ipauneg a taraon no abunaw ti sagepsepen ti bagi nga oksiheno.

Tumulong pay dagiti mula iti uneg ti pasdek ta sagepsependa ti nakaro unay a tagari.

Maitutop ngarud ti panangiserrek kadagiti mula iti uneg ti pagtaengan, opisina ken uray kadagiti uneg ti siled-pagadalan.—O

(Master Teacher ni RPS iti Cagayan National High School, Tuguegarao City, Cagayan. Agnaed iti Enrile, Cagayan.)

“Dagitay bulo nga aramiden a tubong, impalagipmon ken ni Pisiong?” imbaliw ni Lakay Nardo.

“Itulodna kano no bigat. Awan kanon ti bulo dita Banggalao. Diak ammo no sadino ti nagalaanna.” “Dimo pay nakugtaran amin?”

“Dua nga agsapa laengen, amang! Ipamaysakto no mapaturogko ni Bitong!” insungbat ni Pedro ket inggiddatona nga indanog ti kanigidna iti ungkay ti bunga ti nipa a kaasitgan kenkuana. Iti pigsa ti danogna, natukkol ti ungkay ti bunga.

Nagsakuntip ni Lakay Nardo. “Sayang manen ‘ta sangapuon. No mano a tubong a tuba koma ti mai—” saan a naituloy ti lakay. Minulagatanna ti barona, sa ti natukkol nga ungkay ti bunga ti nipa. “Dinanogmo laeng?” kinunana.

Kasla awan aniamanna a nagtung-ed ni Pedro. Sinangona ti sabali pay a pinuon ti nipa. Ngem sakbay a madanogna ti pagbungaan, nagariwawa ni Lakay Nardo.

“Dimo unay, suabe laeng. Sayang ‘ta sangapuon!” inyanawa ni Lakay Nardo. Minulenglenganna ni Pedro sa impapainayadna ti nagmasngaad. Impatayda dagiti sikona kadagiti sumilsileng a tumengna sa pinagkayammetna dagiti dakulapna. Limmanay dagiti matana. No apay ketdi a kastoy met lattan ti panagbiagko, naisipna. Maestro koma metten ‘toy barok. Ni Mang Ando, kasla kapatas laeng idi a mangbuybuya iti panagarado ken panagsuyod ni Cario, isu ketdin ti simmayaat ti panagbiagna. Addan sa pilpilien ti gasat.

Natungday ti panagliday ni Lakay Nardo idi ikiraud manen ni Pedro:

“Heng down your head, Tom Dooliii/Heng down your head and cry...”

“SANA type ni tatang ‘tong mga pasalubong natin sa kanya!” kinuna ni Muyac ket binittatayna ti nalabaga a kamiseta a para basketbol ken parisna a lumabaga a jogging pants ket insarangna ken ni Macario a nagilad iti sopa.

“Am-ammok unay ni amang, swithart!” inggarakgak ni Macario. “Dagiti saan a kayat dagiti lallakay a kas kaniana ti magustuanna. Dayta la ngaruden pomada, sus! Inyawagna pay. Sagsaggaysa la ngaruden ti buokna!”

Kasangsangpet da Macario ken Muyac a nag-shopping iti pasaraboda. Maikapaten iti malem. Alas nuebe laeng itay rummuarda. Iti umuna a gundaway, imboluntario ni Macario a pinagbayad iti pangaldawda ti no mano a kupin a kuartana iti bolsitona. Iti umuna pay a gundaway, saanna a pinabungon ti teddada a nangaldaw, a sangkakunana no kua iti waiter a para iti pusana. Pagammuan la ta bimmaringkuas ni Macario. “Bakit, sweetheart?” kinuna ni Muyac. “Malagipko, swithart, adda pay la numero ti telepono ni Tata Paquing kenka?”

Nasdaaw ni Muyac. “B-Bakit, sweetheart? Ita man pay? Mano a tawentan ditoy Village, ita laeng a malagipmo ni Ninong Paquing!”

“Malagipko man ti kuna ni Insan Aldong, swithart. Paboksing ti pangawisanda kadata idiay Simbaluca. Baka mabalin nga alaen ti agkampeon...”

Pinerreng ni Muyac ti asawana. Immanges iti dakkel. Namin-anon a pinadas ti asawana ti timmulong a nangpekpekkel iti boksingero ? Ala, maawatanna dayta ta ammona a paseten ti biag ni Macario ti boksing. Ngem ammona, saan a naragsak ti asawana iti resulta ti

ganetget daytoy a mangpataud iti boksingero a kas iti daytoy.

“Mag-aalaga ka ulit ng boxer? Papaano? Lakaykan, sweetheart!” kinuna ni Muyac.

“Isu ‘garud a kayatko a kapatang ni Tata Paquing... no ania ti makunana, swithart...”

Ngem nagsutil la ketdin ti lagip. Kasano ngamin ket kellaat ketdin a kasla nakita ni Muyac ni Menchie nga agdardaras nga umuli iti ring ket pinagtudo daytoy ti agek iti pingping ni Macario. Sa dagidi sabsabali pay a pannakaisungsong ti asawana a nakasursuruan daytoy nga agulbod kenkuana no kasdiay nga idagas ni Aldong no agligsayen ti rabii. Nagawis iti maysa a pangrabii ti sikat a promoter, ipag, di ngamin, insan? kasla nangngegna pay ni Aldong a nagkuna.

Idi damo agtungtung-ed laeng ni Muyac no kasdiay nga ilawlawag ni Aldong ti nakaladawanda nga agkasinsin. Ngem idi kanayonen nga agat-bangbanglo ni Macario no maladaw a sumangpet, sinalangadnan ti asawana. Pagpiaanna, nalaka a masiluan ni Macario. Ket iti naudi a panangsalangadna iti daytoy, nagsapsapata ni Macario. Uray mapistiak, swithart, diak ulitenen, kinuna daytoy ket pinagkinnawit pay daytoy dagiti tammudona. No mano a bulan met a saan a dimmap-aw ni Aldong iti balayda.

Iti daydi a rabii, saanna a kinasarsarita ni Macario, saan a nangrabii, ken naturog iti sopa iti salas. Kabigatanna, imparparintumeng ni Macario ti panagpakawanna . Ket saanen a naulit ti pannakaisungsong ti asawana iti beerhouse.

“Awagam man ni Tata Paquing, swithart ta kapatangko!”

Nakigtot ni Muyac. Pinerrengna ni Macario. Sublian ti asawana ti boksing? Ket nagpengnget dagiti pampanunot nga immapay kenkuana.

Heto na naman tayo. Baka komperensia manen iti beerhouse, ha!

Sus, adda pay, aya, mabalbalinna dayta. No nuang koma, dina payen mabugaw ti ngilaw iti lapayagna.

Ba, ‘diay kappukan nga anubrang, sumged pay no maisulsol iti anawang! Nagadu payen ti lako a pagpasaranta. Adda tableta, adda pagsapsapo, adda pay pag-spray!

Hay, mamatika dita. No tagtagainep, mabalbalin. Baka ad-adda nga agpaspasarak no tipdem...

Iti dayta a napanunotna, immanges iti dakkel ni Muyac. Sabagay, mano a tawenen a di nag-goodnight kiss ni Macario.

“Sandali lang, sweetheart,” kinuna met laeng ni Muyac a bulonna a timmakder. Simrek iti siledda. Idi rummuar, addan iggemna a pirpir a calling card. “Naimbag ta diak pay naibasura!” kinunana. Nagtarusanna ti telepono iti mesita.

Namindua a nagdayal ni Muyac sa rimmaniag ti rupana. “Good afternoon, ninong! Yes po, si Halimuyac ito! Kumusta na! Ay, salamat! Oo, ninong, may itatanong daw sa iyo!” Tinung-edanna ni Macario.

Rimmaniag ti rupa ni Macario. Saannan nga inuray a yawat ni Muyac ti telepono, innalana lattan a nakapullat pay laeng iti lapayag ti asawana.

“Halo, halo, Tata Paquing! Wen, wen, napigsaak pay, tata. Sika? Ha? Ittisiksmon! Ay, kastoy ngamin, tata. Awawisendak idiay Simbaluca ta adda paboksingda. Kuna ni

Insan Aldong nga alaenminto ti agkampeon ta sanayenmi. Wen, a, tata, nagganas ti masipsipatan!” Uray la nangarabukob ti garakgak ni Macario.

“Ni sweetheart met!” inyamlid ni Muyac ti bukot ti dakulapna iti rupana ta nasaprian ni Macario.

“Wen, wen, tata, kayatko ti mangtarabay iti boksingero. Wen, anusak, tata. Ania daydiay, tata? Ah, saan nga amin nga imula nga ayat ket agbunga iti bin-ig nga ayat? Kasano daydiay? Kayatmo a sawen, no mangimulaak iti kamantiris, adda maibungana a kaimito? Ay, kasdiay, aya! Umaymonto ngarud senialan, a, no maalak. Wen, tata, diak ngamin malipatan ti boksing. Sika, adda pay la boksingerom. A, hustoka, aginanakan. Kamakamenmi ti bertdeym? Ay, mabiitkam laeng, tata. Malpas la ketdi ti piesta ti bariomi, agawidkamin! Malagipko, sinno ti kabbalaymo? Ay, kaasika met. Adda mangibubuelta kenka? Imbaon ni Lakay Iliong nga anak ti kaarrubana idiay Sta. Ana? Nagsayaaten! Ket ni... ni Minsi?” Pinasulianna ni asawana. “A-agbakasion iti mabiit? Ania, balasang pay? Allapo! Apay a nagbaak ket nagpintas? Naindispir iti pers labna? Hahaaayyy, ni Minsi talaga! Kaano sangpetna, tata?”

Nagbaribar iti panagdengngeg ni Muyac iti saludsod ni Macario. Apay nga interesado? Inalikumkomna dagiti kupkupinenna a pasaraboda ket kunam la no basura dagitoy nga impisokna iti karton. Kalpasanna, nagwagnes a nagturong iti kosina.

“Wen, tata. Mabiit laeng ta ayabak!”

Indisso ni Macario ti telepono iti mesita.

“Swithart, kasaritanaka kano ni Tata Paquing!” kinuna ni Macario. Sinurotna ti asawana iti kosina.

Nagnganga ni Macario iti makitana ti asawana a mangpispis-it iti luana. “A-apay, swithart?”

“Maragsakanak man ta agbakasion ni Menchie!” inkiraud ni Muyac. Nakigtot ni Macario, ngem alisto a naallangonna ti riknana. Agrungrungiit a nangsallabay iti asawana ket pinagtudona ti agekna iti pingping daytoy. “Nagbanglon ni swithartko!”

“Ganyan ka naman lagi kung may kasalanan ka!” Induron kampay idi ni Muyac ti asawana.

Naggarikgik ketdi ni Macario ket inyad-addana a rinapido iti agek ti asawana. Ania pay, naggarikgik metten ni Muyac idinto a no ania la ditan ti nakudkuddotna iti asawana sakbay a sinublianna ti telepono iti salas.

“Hello? Opo, ninong, mangala kano manen ‘ti sanayenna nga agboksing. Sabagay, boring talaga. Kain-tulog! Parang ano na ang katawan!” Pimgaak ni Muyac. Tinaldiapanna ti asawana. “Manipis ang dibdib pero lumaki ang tiyan na... kasla nakatilmon iti dakkel a melon! Oo, ninong, suportarak. Bagbagaanyo met, a, ninong. O, sige, thank you, ninong. Babay!’

“’Nia kuna ni Tata Paquing, swithart?”

“Siempre, sangkadayawnaka... lalaki din tulad mo. Pero alalahanin mo, naminduan a nagkarika!” Naglupisak ni Muyac iti basar ket inyaonna met laeng dagiti pasaraboda iti karton.

“Nagadu ngaminen ti pasarabuam, swithart?” indillaw ni Macario. “Dida met imbaga!”

“Ano ka ba, sweetheart!” inkatawa ni Muyac. “Saan a ti pannangted ti nasken. No mangipasaraboka, kasla kunkunam metten iti pangtedam— kankanayon a malaglagipka ta naimbagka!”

Idi maurnos ni Muyac dagiti lupot a pasaraboda, insublatna ti dakdakkel a karton a naglaon iti groseria. “Dagitoy ti balonta tapno di pay isu a pakaringgoran ni nanay,” kinunana.

Nareppeten ni Macario iti straw dagiti karton idi agkiriring manen ti telepono. “Baka ni insan,” kinunana ket sinaalisto a napan iti yan ti telepono.

“Halo, insan! Apay nga immawagka? Nakagatangkamin ‘ti sarabo ni amang. Sabali ti kayatna?”

Nagtengngaag ni Muyac.

“O, ania, insan. Sika pay met ti maka’mmo iti kayat ni amang? Apay nga aggarikgikka?”

Dandani naibbatan ni Macario ti telepono iti kinuna ni Aldong. “Ania, p-pleyboy magasin?”

(Maituloyto)