Dear Ikit

Dear Ikit,

Nabirngasannak iti Kumot gapu ti ipupusay ni tatangko idi saanak pay a naipasngay gapu iti aksidente iti motor a pagluglugananna a mapan agopisina.

Inggatang ni nanang iti nalawa a talon ti naawatna nga insurance iti pannakaaksidente daydi tatang tapno adda pakalaglagipanmi nga agnanayon kenkuana. Amin a paglakuan ti maapit dayta a talon, ideposito ni nanang iti banko a nainagan kadakami a dua. Nalaing a modista ni nanang ket agsobsobra kadakami a dua ti masapulanna.

Saanen a nakiasawa ni nanang ta impamaysanan ti nagdait ken nangaywan kaniak. Naited amin a kasapulak. Kadarato ketdi nga ipalagipna ti panagininutmi ta amangan kano no adda pakasapsapulanmi iti dakkel a kantidad a di mapakpakadaan ken maisaganaan ti panagbasak iti kolehio. Pagsasaona a para kano iti masakbayak tapno saanakto a nakakaasi no alaenton ti Apo.

Addaakon iti kolehio, ken addan nakemko iti kunak ta agtawenakon iti 20 ngem pulos a diak pay nasirip no mano ti linaon ti libreta ti banko. Masmasdaawak, ikit. Kasla awan panagtalek ni nanang kaniak. Diak met mabalin a karinggor isuna ta iti naminsan nga adda naibagak iti nadagsen bassit, nagsangsangit ketdin.— Kumot

Dear Kumot,

Agyamanka ken ni Apo Dios ta naaddaanka ti ina a mangipangpangruna kenka. Saanna a napanunot ti nakiasawa iti sabali. Ragsakna ti panangtagibi ken panangtarabayna kenka tapno tumanorka nga agturong iti nasayaat a dalan.

No maipanggep ti saanna a panangipaiggem wenno panangipakita iti libreta, naipaugalin ken ni nanangmo ti kinadalimanek iti ania man a banag nga agpaay iti masakbayanyo nga agina, nangruna kenka. No kayatmo a makita, ay-aywem ken ar-artiokam a mangipakita kenka aglalo no ammom a naggapu diay banko. Saanna nga ipaiggem kenka ta amangan no masulisogka a mangiwithdraw ket gastuem kadagiti awan kaes-eskanna a banag.

Iti kinasalimetmet ken kinamanagsakbayna, agyamanka ta addanton pagtugawam wenno pangrugiam no sikanton ti adda pamiliana. Ti kasayaatan nga aramidem, ipasnekmo ti agadal. Agan-anuska. Inton nakapagturposkan ken addaankan iti trabaho, isunton ti panaglang-aymo. Ubingkanto pay laeng, kaanakan. Pagsayaatam amin dayta ar-aramiden ni nanangmo tapno agballigika iti biag.—Ikitmo

ken mula. Apaman a nayitlogna dagitoy, kalubanna dagitoy iti dutdotna nga ikkatenna manipud iti buksitna tapno masalakniban dagitoy iti ania man a peggad nga isangbay dagiti dadduma nga organismo iti aglawlaw.

Apaman a nakapessa dagiti igges, dagus nga agkarayamda iti sanga nga agsapul iti bulbulong a kanenda. Iti nasapa a siklo ti panagbiag dagiti igges, gagangay nga iti aldaw ti pannanganda iti bulong ngem in-inut nga agbalinda nga aktibo iti rabii nangruna iti panawen a dandanidan agbalin a pupa.

Agarup umabot iti uppat agingga iti innem a lawas nga agdadael ti igges iti bulong ti mula sakbay nga agbalin daytoy a pupa. Umab-abot met iti dua a lawas sakbay a rummuar daytoy iti pupa.

Panangkontrol

Adda rigrigatna a makontrol ti igges numona ket kadagiti nangangato a paset ti kayo ti pagyananda. Dagiti kayo ken mula a di naandur iti tikag ti kangrunanna a puntiriaen ti peste. Dagitoy ti kayo a kumapsut ti resistensiada iti kalgaw a kakiddit ti tudo ken danum.

Kadagiti mula a gagangay nga ayuyang ti peste, kas kadagiti babassit a kayo, nasayaat no masibugan dagitoy uray maminsan laeng iti makalawas no panawen ti kalgaw. Mairaman kadagitoy a

kayo ti pias, bayawas, abokado, kumpitis, alukon, saba, karmay, ken marunggay; agraman dagiti bulong ti ubas, ken natangken dagiti sangana a legumbre a kas iti kardis.

Nupay ti panagaramat iti kemikal a pestisidio ti kasamayan a pamuspusan tapno mapugipog ti samrid, saan a mairekomendar daytoy a wagas ta napeggad iti aglawlaw ken salun-at. Nasaysayaat no ipakat ‘tay nakaisigudan a wagas a panangtaming iti peste.

Iti biang ti biolohikal a wagas ti panangkontrol, makatulong ti kaadda dagiti naimbag nga organismo iti aglawlaw nga agkaan iti peste a kas iti lawwalawwa, tumatayab, alumpipinig, ken alutiit.

Malaksid kadagitoy, adda pay maysa a klase ti buot a nasamay a pangpaksiat iti samrid—ti berde a buot a managan iti green muscardine. Gagangay a makitkitatayo daytoy a buot iti puon dagiti kayo iti aglawlaw.

No kumpet daytoy a buot iti bagi dagiti peste, agsakit dagitoy iti nakaro a makaigapu iti pakatayanda. Iti Ingles, maawagan ti berde a buot iti insect-pathogen wenno buot a mangted iti sakit kadagiti insekto. Kas pathogen, agpaay daytoy a nabiag a pestisidio a mangpaksiat kadagiti kangrunaan a peste iti aglawlaw.

Saan laeng a samrid ti kabaelan ti green muscardine a paksiaten ngem uray pay ti nangisit a dangaw ti pagay a managan iti rice black bug (RBB), ken legleg ti mangga (mango leafhoppers).

Mapaksiat pay ti igges no agaramat kadagiti organiko a pestisidio a kas iti suka, bulong ti kamatis, ukis ti ania man a sitrus (kalamansi, dalayap, ken kahel), bulong ti katkuati wenno tabako, tubbog ti sili, ken bulong ken bunga ti kayo a Neem.

Dakkel met ti maitulong ti kanayon a panagdaldalus iti aglawlaw tapno di maawis ti peste nga agumok iti nagbabaetan dagiti sanga dagiti kayo. Kanayon a gaikan ti aglawlaw dagiti kayo sa puoran dagitoy. Iti kasta, mapugipog dagiti igges agraman dagiti itlog dagiti nataengan a peste. Kanayonen a siripen ti nagbabaetan dagiti sanga ken bulbulong dagiti kayo ta ikkaten dagiti kimpet nga itlog ti peste agraman dagiti masukalan nga igges.—O