Iti Ilimi a Luba, Abra: Dagiti Gukayab iti Barit

MAYSA ti Luba kadagiti 27 nga ili ti Abra. Adda daytoy iti abagatan a paset ti Abra ken mapan a dua nga oras a tarayen ti lugan manipud iti Bangued a sentro ti probinsia. Nagtetengngaan daytoy dagiti ili ti Tubo (akin-abagatan nga ili ti Abra), Pilar ken Villaviciosa iti laud, Manabo iti amianan, ken Boliney iti daya, ken iti abagatan a laud, makibeddeng iti ili ti San Emilio, Ilocos Sur.

Bineltak ti Karayan Abra ti nasao nga ili. Masarakan ti puon daytoy a karayan iti Benguet a Karayan Lagben ti naganna sakbay a dumanon iti Abra.

Panagtalon ti pagbibiagan dagiti agindeg ken tabako met iti kalgaw kadagiti akinlaud a barangay ti ili. Kaaduan a kameng ti tribu dagiti Maeng dagiti umili a kas met iti ili ti Tubo.

Kaaduan a bambantay ti makita ngem adu met dagiti nasimpa a pasetna a pagtatalonan ken paglalapogan iti man akinlaud wenno akindaya nga igid ti karayan. Adu dagiti nabiag a waig ti ili a mangpadpadakkel iti Karayan Abra a kas iti waig ti Damalin a mangpaspasayak kadagiti taltalon ti Barangay Umli ken Barangay Sabnangan (masarakan iti daya ti karayan) nga iti amianan dagitoy dua a barangay masarakan ti napintas a Banaaw Lake a naasul latta ti danumna uray iti katengngaan ti kalgaw.

No pasiarem met ti barangaymi a Barit (masarakan iti amianan a laud ti Luba; maikadua a barangay a masungadmo no aggapuka iti Manabo; ti Brgy. Lusong ti umuna), kaaduan nga ibagbagada a kabassitan a barangay daytoy ngem ti ketdi pudno, maysa met a kadakkelan a barangay daytoy, laeng ta nagkatlo a sitio wenno purok. Masungad ti Lower Barit ket agarup maysa a kilometro ti kaadayo ti Upper Barit a naisaad iti sakaanan ti bantay ket iti tapaw daytoy, masarakan met ti ditoy ti maikatlo a sitio, ti Botot.

Napintas ti Botot a saksakloten dagiti nangangayed a turod ken nalamiis pay ti klimana gapu iti kangato daytoy ta mawanawanam ti entero nga Abra iti amianan ken ti Ilocos Sur iti laud. Adda iti Botot ti pagsidsiddaawan a kueba a napintas a pagpipiknikan gapu ta adda dagiti kuartona a kasla naisadia a panganan ta adda dalumpinas a bato a pannakalamisaanna. Nupay kasta, maibalakad kadagiti mayat a mangpasiar iti gukayab nga iti kalgaw a mapanda ta nalubo ti dalan no panagtutudo ken dakkel ti danum a manglapunos no kua iti kadakkelan a paset ti gukayab nupay adu dagiti kuartona a di madanon ti danum. Adda di pay sementado a kalsada a dumanon iti asideg ti gukayab ket agarup kagudua laengen a kilometro ti pagnaem tapno makadanonka. Daytoy a gukayab ti naglemlemmengan dagiti tattao idi tiempo dagiti Hapon

ta, kas nakunan, adu dagiti kuarto daytoy a saan a maabot ti danum uray panagtutudo.

Iti Upper Barit, agarup tallo a kilometro manipud iti purok, masarakan met ditoy ti gukayab a kuna dagiti lallakay nga apon ken balay dagiti beklat. Adu a beklat ti dinaydayo dagiti tattao agingga a naibus dagitoy ket ita, kurarapnit laengen ti agapapon. Adda dagiti sanga daytoy a gukayab a ti kalawaan ket paggigimongan ti maysa a sekta dagiti espiritista. Adda iti bakras ti bantay nga iti babana, waig a maat-atianan iti kalgaw. Natalged ketdi ti magna ta adu ti kayo ken bikal a pagkaptan.

Manipud met iti gukayab nga apon idi dagiti beklat, salogem ti waig iti agarup kaguduat’ kilometro ket ditoy a masarakam ti ubbog iti uneg ti gukayab. Bato daytoy a bantay a nangipig iti waig ket sumagmamano ti kayo a nangkumot iti bakrasna. Iti puon ti bantay a bato, mangngegmo ti parasapas ti danum nga agay-ayus iti uneg. No kitkitaem laeng iti ruar, kasla di makastrek ti tao ngem nalawa met gayam ti pannakaruanganna ta nalawlawa ngem iti gagangay a ridaw ti balay. Sumalogka iti lan-ak ken nabato a pagnaan a dumanon iti ubbog. Nalawa ketdi ta makatakderka a magna ngem agannad laeng ta nagalis ti panipngeten a salogan. Salogem ti agarup sangapulo a metro ket ditoy masungadmo ti libtong a pagtaptapuakan ti ubbog. Agarup nagtimbukel ti sukog ti libtong nga agrukod ti dua a metro a kaakaba ken tallo a metro ti kaatiddogna. Nalit-aw ti pagattumeng a libtong ken nasam-it ti danumna nga inumen. Adda iti makanigid a ngato ti agpuspussuak nga ubbog a yulula ti rengngat ti bato. Iti makanigid a ngudo ti lipnok isu ti pagayusan ti danum nga agtinnag iti nakaun-uneg nga abut. Nauneg ta saan a maabot ti lawag ti flashlight ti tukotna ken napigpigsa pay ti karasakas ti danum nga agtinnag ngem ti pussuak ti ubbog iti ngato. Nakaskasdaaw a kinangayed ti pannakatubayna nupay nasipnget iti uneg ta masapul nga agsilawka iti narangrang aglalo no grupokayo tapno makitayo a nalawag ti unegna.

No kayatyo ti pumasiar kadagiti nadakamat a gukayab, nasayaat unay no agpakaammokayo ken ni Apo Victor Pilar, Punong Barangay Barit, tapno maigiyanakayo a mapan kadagitoy a gukayab. Kaduana nga agserserbi iti nasao a barangay da Kgd. Quirino S. Dangalan, Kgd. Estrella B. Asunsion, Kgd. Angelita B. Agpalo, Kgd. Herman P. Agpalo, Jr., Kgd. Tony D. Berroy, Kgd. Artemio S. Tabbenan, Kgd. Edwin B. Batoon, Barangay Secretary Hernan M. Montalba, ken Barangay Treasurer Corazon A. Perillo.—O