Manila Bulletin

Daytoy Dilatayo: Agkakabsattayo Amin

Bernard G. Lumaoig

DITOY probinsia ti Abra a dimmakkelak, adu dagiti ilina a ti saoda ket Itneg wenno Tinguian. Ngem nupay adu ti Tinguian ditoy a probinsia, saanda met nga agpapada iti sao. Adda balikas idiay Malibcong nga awan idiay Boliney ngem agpada dagitoy nga ili a kaaduanna ti Tinguian. Agsasabalida pay iti ayug.

Uray ngamin Tinguian ket addaanda iti agduduma a tribu. Kas koma iti tribu a Gubang, Mabaka, Banao Maeng, ken dadduma pay. Tunggal tribu, adda sao wenno balikas ken ayugda a maisupadi iti sabali. Ngem nupay kasta, agkikinnaawatanda met.

Datayo nga Ilokano, kas met laeng kadagiti Tinguian. Nupay awan ti makuna a tributayo a kas kadakuada, adda met latta madlaw a pagsasabalian ti panagsasarita dagiti tagaagsabali a lugar. Ditoy laengen ilimi a Bucay, adda maysa a barangay iti ballasiw ti karayan a naisupadi ti panagsaona—ti Barangay Dugong. Adda ayug ti panagsaritada a kasla umarngi iti ayug dagiti tagaBacarra, Ilocos Norte.

Makunak daytoy ta taga-Bacarra daydi nanangko ken idiay pay ti nakaikalian ti kadkaduak. Taga-Bucay ni tatang; adda idi ikitna nga adda negosiona iti Laoag isu a nagkitada ken nanang. Idi maipasngayakon, immaydan nagindeg ditoy Bucay.

No adda idi agbakasion a kakabagianmi manipud iti Bacarra, marayray-awak a dumdumngeg iti panagsasaritada kada nanang gapu iti kinatebbag ti ayugda. Malagipko pay a nageellekda idi adda ubing a lalaki a nagkuna a nasakit kano ti ubetna. Idiay gayam Bacarra, sabali ti kayat a sawen ti ubet. No koma “nasakit ti kimmotko” ti imbaga diay ubing, saanda koma nga inelellekan. Kas met laeng idiay Pangasinan, ti saotayo a bao (kaarngi ti marabutit), sabali ti pagawatanda idiay. Ti bao idiay Pangasinan ken ubet idiay Bacarra ket agpada a mabagbagi ti babai ti kayatna a sawen.

Ngem adda met dagiti taga-Ilokos nga agkuna a ti ayugmi ditoy Abra (ditoy Bucay, kunak man laengen) nabukel ngem kasla kano makapungtot.

Adda pay daydi nakaduak iti missionary a taga-San Juan, Ilocos Sur a nagkuna a ti kano panagil-Ilokanomi ket agkakauneg. Dina met dinakamat no ania dagita a nauuneg a balikasmi.

Maysa met a kabagianmi ti napan idiay La Union. Segun iti istoriana, dagus a napugtuanda a taga-Abra isuna gapu iti ayug ti panagsaritana.

Ngem kaniak a biang a mangam-amiris iti panagsaomi, awan met ti ania man a madlawko a karkarna nga ayugmi a kas iti kalaka ti panakadlawko iti ayug ti tagasabali a lugar. Adda kayongmi a taga-Vigan; no pumasiar ditoy Bucay, madlaw unay a sabali ti panagsaritada a tagaVigan no idilig iti panagsaomi a taga-Bucay. Ti letra T, kasla maibalikas a saan a nakagat ti dilana. Kasla naipit iti karabukobna aglalo no adda iti maudi a letra a kas koma iti “met,” “bassit,” “pusit,” ken dadduma pay.

Ditoy pay Abra, dimo met malasin ti pisikal a langa ti Ilokano ken Tinguian malaksid ngatan no agaruat ni kabsat a Tinguian iti kawesda idi un-unana no kasta nga adda cultural show nangruna ket nalaing met nga agsao iti Ilokano dagiti Tinguian nangruna dagiti ubbing ken agtutubo. Adu pay ketdin dagiti Tinguian a kasla nagbalinen a patneng nga Ilokano a kas met iti daydi lolok a nupay naisarsaritana idi a daydi kano apona a lakay, kasla naggapu iti Ifugao, ngem Ilokano met ti pagsasaona a kas met iti daydi lolok; kasta met ni tatang. Ket aminen a kannawidan ni Ilokano, isu metten ti kannawidanda.

Dagiti met Ilokano ti arigna maab-abakan ta kaaduanna kadakuada ti di makaawat iti sao dagiti Tinguian. Ket gapu met ta Ilokano la ngaruden ti kaaduannan a maar-aramat a pagsasao ditoy nangruna iti kabesera ti probinsia (Bangued), dagiti taga-Ilocos Region (paset ngaminen ti Cordillera Region ti Abra), saanda la ketdi nga agbalin a ganggannaet ditoy. Kasla addada met laeng iti Kailokuan.

Ala, nupay adda latta pagsusupadian dagiti dadduma a balikastayo, wenno adda pagsusupadian ti ayugtayo, a kas koma ti ayug ti taga-Bacarra ket maisupadi iti ayug ti taga-Bucay, agkikinnaawatantayo met latta a kas kadagiti Tinguian nga agsasabali ti tribuda. Iti sabali a pannao, agkakabsattayo amin.—O

(Mangisursuro ti autor iti Cristina B. Gonzales Memorial High School; isu ti maikapito iti siam nga annak da Apo Bernardino T. Lumaoig ti Pagala, Bucay ken dati a Victoria Sagayaga Galiza [agpada a pimmusayen] ti Brgy. 7, San Pedro Dos, Bacarra, Ilocos Norte.)

Contents

tl

2022-05-16T07:00:00.0000000Z

2022-05-16T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/281844352229589

Manila Bulletin Publishing Corp