Iti Ilimi a Bacarra, Ilocos Norte: Ditoy Laeng ti Pakasarakan iti Waraha

NO agsapsapulka iti naidumduma nga street food wenno ‘tay makan a gagangay a mailaklako iti igid ti kalsada wenno sadino man a para iti publiko a lugar, padasem man daytoy street food-mi ditoy Bacarra, Ilocos Norte—nga iti pagaammomi, ditoy laeng ilimi ti pakaramanan iti daytoy.

Isu daytoy ti aw-awaganmi iti waraha. Segun kadagiti nakasarsaritak a panglakayen iti bariomi, waraha kano ti awagda kadagiti aglalaok a paset ti bagi ti naparti a baboy. Agtitipon daytoy a lasag, taba, lalat, lalaem, ken dadduma pay a kadawyan a tangdan idi dagiti agparparti. Maysa a “balbal” wenno balikas kadagiti kalkalsada ti termino a waraha. Gapu ta aglalaok a lalaem daytoy nga street food, isu nga innalada ngata met idin ti termino a waraha a kas pangawagda iti daytoy a makan.

Iti naminsan nga isasarungkar dagiti kinaadalak iti kolehio nga agnaed kadagiti nadumaduma nga ili ti Ilocos Norte, imparamanko kadakuada ti waraha. Dida ammo idi no ania a klase ti makan daytoy ta awan kano ti kastoy a lako kadagiti naggapuanda nga ili. Ngem idi maramanandan, kinunada a nagpaiduma ti imasna. Manipud idin, no sumarsarungkarda ditoy pagtaenganmi, sapulen ket sapulenda latta ti waraha.

Ania ngamin, aya, ti waraha a subliasublian ken sapsapulen dagiti nakaramanen?

Tinudok daytoy a naiw-iwa a naglalaok a lalaem ti baboy a kas iti bara, bagis, karabukob, in-innapuy, kalabkab, ken dadduma pay. Malamaw dagitoy a lalaem sa maiw-iwa iti umno a kadadakkel. Malaokan daytoy iti laok met laeng ti barbeque ket mayuper iti agpatnag sa matudok ken maituno.

Idi ubingak pay, awan pay unay waraha idi a mailaklako iti igid dagiti kalsada. Tangdan laeng idi dagiti agparparti iti baboy dagiti lalaem. Ipadpadawat laeng daytoy idi kadakami ti ulitegko nga agparparti. No labsen ti manarita, maum-umakami idi iti daytoy ta ania ngarud ket isu laeng ti adda idi a masida. Kadawyan idi a lamawen ni tatang dagitoy sa iw-iwaenna iti umno a kadadakkel ket isarunonanto nga ikirriit iti manteka ti baboy.

Ti met kaarrubami a lakay nga uliteg ni tatang, gapu iti kaadu met ti lalaem idi a maipadpadawat kenkuana ken dida met mapaggigiddan a sidaen amin, lamawenna met sa kalpasanna, iw-iwaenna iti naingpis ket laokanna iti bawang, soy sauce, suka, ken pimienta sa ipalagna agingga a mamagaan ken kumbet. Idulinna dagiti nabilagen a lalaem ket mangiprito no kasta a kayatda ti agsida idi. Kastoy a wagas ti ar-aramidenna idi tapno di madadael dagiti lalaem.

Kinuna ni Manang Sheila Godoy-Yanos, agnanaeden idiay Estados Unidos ken maysa kadagiti immuna a naglaklako kadagiti tunotuno ditoy sentro ti ilimi, dina ammo no kaano a nangrugi ti panaglako iti waraha iti Bacarra. Segun kenkuana, nasursurona laeng ti agaramid ken agtempla iti waraha iti daydi Nana Elvie Curammeng, naglaklako met kadagiti tunotuno idi 1990s. Kinunana nga isu ti napuotanna nga aglaklako laeng idi iti waraha ditoy ilimi. Manipud idin, adu metten ti nakasursuro nga agaramid iti daytoy ket immadun dagiti naglako agingga ita.

Kadagitoy a panawen, agpakarigatkamin a makagatang iti lalaem ti baboy iti tiendaan no makasidsidakami iti makirriit a kastoy ta orderen amin dagiti aglaklako iti waraha. Saanen a kas idi un-unana a maipadpadawat laeng. Nangina pay ketdin ti kada kilo gapu iti kaadu dagiti aglaklako iti waraha a makasapul kadagiti lalaem ti baboy.

Ala, inton makasarungkarkayo ditoy ilimi, pumasiarkayto iti sentro a pakasarakan kadagiti agaabay a paglakuan iti waraha tapno ramananyo met daytoy ipagpampannakkel ti ilimi a Bacarra a bukodna nga street food.—O