Taraken: Ania a Breed ti Aso ti Kasayaatan a Taraknen?

Ni LEONORA R. MELCHOR

NADUMADUMA dagiti puli (breed) ti aso nga adda ita ditoy Filipinas. Adu ti magatang kadagiti addaan iti makunkuna a Dog Kennel (paggatangan iti nadumaduma a puli ti aso). Addaan pay dagitoy iti kompleto a dokumento ken rehistro ti aso. Isu a no kayatmo ti gumatang iti kapkapnekam nga aso, mairekomendar nga iti Dog Kennel ti paggatangam.

Ngem apay kadi nga agtarakenka? Masapul nga adda rason wenno panggepmo no gumatangka iti aso. Ania met ngarud ti kasayaatan a taraknen nga aso? Depende pay no ania ti yanmo a lugar.

No kayatmo ti adda abalbalayna nga aso, ’tay ub-ubbaem, ar-arakupem, ken kain-innangaw, mairekomendar a Shih Tzu ti gatangem. Nasingpet ken natalna ngamin daytoy a breed. Saan a nagaraw wenno naalikuteg a kasla kadagiti dadduma a breed. Kaaduannanna ti saan a kumagat iti daytoy a puli (lahi) ti aso. Nalaingda laeng nga agtaul no adda ganggannaet a tao a makitada. Nalaka pay ida a suruan. Kas koma iti panangisurom no sadino ti pagisbuan wenno pagrugitanda. Kangrunaanna, saan unay nga adu ti kanenda. Isu a basbassit ti magastos iti maipakan.

Isuna laeng ta napuskol met gayam ti dutdot ti Shih Tzu, kunam ngata. Narigat nga estimaren. Ala, saan met a narigat. Laeng, masapul a sagaysayem kalpasan a madigos tapno saan nga agpipilet ti dutdotna. Kasta met a masapul a mapapukisan iti mamindua wenno mamitlo iti uneg ti makatawen. No problemam ti kangina ti pagpapukis idiay Dog Saloon, mabalinmo met ti gumatang lattan iti razor. Sikan a mismo ti mangpukis iti asom a Shih Tzu.

Nasayaat pay a taraknen ti aso a Golden Retriever (wen, sabali met a breed daytoy). Nasingpet, naamo ngamin daytoy. Kaay-ayona a kaay-ayam dagiti ubbing. Agtaul met no adda gangganaet a tao a makitana. Napuskol met laeng ti dutdotna. Ti kadakkelna ket kasla aspin (asong Pinoy wenno ‘tay kabukbukodantayo a puli ti aso). Isu nga ad-adu bassit ti kanenna. Napintas ti ugali daytoy a breed ta isalakanna ti amona iti tiempo ti peggad.

Kadagiti mannalon, kaykayatda met ti aspin a taraknen. Apay? Ngamin, ti aspin ket mabalin nga isurot idiay taltalon. Makatulong pay a mangguardia iti amona kadagiti naranggas nga ayup ken kadagiti gangganaet a tao a sabali ti intensionda. Ta ti aspin ket addaan met iti kabaelan a makarikna iti peggad iti aglawlawna. Nasayaat pay a guardia iti balay. Kangrunaanna, napigpigsa ti naturalesana isu a narigrigat nga agsakit. Ngem uray no kasta, masapul latta met a maipakita iti beterinario tapno maindieksionan iti anti-rabies, bakuna, ken bitamina.

Adu pay dagiti nadumaduma a breed a mabalinmo a pagpilian. Inton mapanka iti Dog Kennel, mabalinmonto ti agsaludsod sadiay.—O

(Kameng ti autor iti Batac City Dog Enthusiast, grupo dagiti agtartaraken iti aso iti Siudad ti Batac.)