Ni Josie ken ti Sinta Group: Ta Kayatna a Palasbangen

Dagiti Nagkauna a Samiweng nga Ilokano

NASAPA a nagparang dagiti pagilasinan a nasagudayan ni Josephine (Josie) iti sirib ken laing nga agkanta. Idi adda iti primaria iti Urdaneta, Pangasinan a nakayanakanna, natarus ti panagikabesana kadagiti libro a basaenna ken kadagiti yadal dagiti mangisursuro. Kangrunaanna, kabaelanna a kantaen dagiti nangato a nota iti benneg ti musika. Gapu iti dayta, masansan nga isu ti mapusgan a nangyuna kadagiti kanta a paset ti programa ti pagadalan.

Nagbalin a nalatak ni Josie. Iti pagadalan, adu ti nagrukbab kenkuana, maysa kadakuada ni Virgilio. Nalaing nga aggitara ni Virgilio (Virgil). Makompasanna dagiti kanta ni Josie. Nasayaat ti panagtunosda. Iti di nagbayag, agayan-ayatdan.

Ngem kas kadagiti dadduma a pakasaritaan ti ayan-ayat, adda naglabsingan ti maysa kadakuada. Kellaat a nagpukaw ni Virgilio. Napan gayam iti denna dagiti nagannak kenkuana iti Amerika.

Napalalo ti leddaang ni Josie iti nagbanagan ti umuna nga ayatna. Inidianna ti panagkantana ket inturongna a namimpinsan ti panunotna iti panagadalna. Idi nagturpos iti kolehio, naidiaya kenkuana ti panagtrabahona iti pagadalan a naggapuanna, banag nga inawatna.

Nupay nasayaat ti trabahona, nariknana a saan a mapnek. Kasla kawaw dagiti aglabas nga aldaw. Adda birbiroken ti riknana a karit a kayatna a sarangten ken parmeken ngem dina ammo. Nagangayanna, inkeddengna ti agbaniaga.

New Zealand

Iti nagkaadu a pagilian a mabalinna a turongen, ti New Zealand ti pagilian nga inkeddengna a papanan. Napanunotna a mabalinna met siguro a padasen ti mangisuro idiay ta nabasana nga agkurkurang ti mannursuro iti nasao a pagilian.

Idi mainterbiu no apay a pinilina ti New Zealand, insungbatna a malaksid iti panggepna a mangisuro, kalikagumanna met a paliiwen ti sistema ti edukasion iti dayta a pagilian. Agarup nasdaaw ti konsul iti turedna a nangdakamat iti dayta ta kadagidi a panawen, napigsa ti risiris iti pannakairupir a mabigbig ti te reo Maori, wenno te reo (pangyababaan), ti pagsasao dagiti adda iti Akindaya a Polynesia, ti lugar a naggapuan dagiti Maori a nagdappat iti New Zealand idi 1300s. Ti te reo ti kangrunaan a pagsasao idiay New Zealand agingga idi 1800s. Ngem idi 1860s, simmallin ti English a pagsasao gapu iti in-inut a yaadu dagiti naggapu iti Europa ken dadduma a paset ti lubong a nagbirok iti minas, negosiante, misionario, ken dadduma pay. Iti daydi a panawen (1860s), nabaliwan ti sistema kadagiti pagadalan— naadaptaren ti sistema

ti edukasion ti Europa.

Kalpasan ti Maikadua a Gubat iti Sangalubongan, ad-addan a nagpannuray ti English a pagsasao ken kas lengguahe a maaramat iti pagadalan. Maparitanen ken madusa dagiti ubbing a Maori nga agsao iti te reo, banag a nangibunga iti dadagsen ti barukong dagiti Maori a makuna nga immuna a nagindeg iti nasao a pagilian. Gapu itoy, nagkaykaysa dagiti Maori a kameng ti parliamento ti New Zealand, babaen ti panangidaulo ni Apirana Ngata, nga inrupir ti pannakaisubli ti te reo Maori a pagsasao iti pagilian, kasta met iti pagadalan. Bin-ig a nagturpos dagitoy iti kolehio ken nasayud ti panagsaoda iti English.

Nupay nagbalinen nga English ti ar-aramaten ti nasurok a 90% nga umili ti New Zealand, di nagsarday dagiti Maori a kameng ti parliamento ti nangilaban iti pannakabigbig ti te reo Maori nga opisial a pagsasao, kas sagudayen ti 1840 Treaty of Waitangi a masalakniban ken agtalinaed ti pagsasao a te reo Maori. (Nagpaut ti makuna a “language war” ngem idi 1987, napasingkedan ti pannakabigbig ti te reo Maori a kas opisial a pagsasao, kas sagudayen ti naipaulog a Maori Language Act.)

“Kayatmo a sawen a kayatmonto nga idasig ti sistema ti edukasion iti New Zealand iti Amerika wenno iti Filipinas?” malagip ni Josie a sinaludsod ti konsul iti dayta a pannakainterbiuna.

“Diak kayat a pagdasigen ti sistema ti edukasion dagiti pagilian ngem kayatko a paliiwen ti sistema ti New Zealand isu a kayatko ti mapan idiay,” insungbat ni Josie.

Naaprobaran ti ipapan ni Josie iti nasao a pagilian—ngem tallo a bulan laeng, kas nailanad iti visana. Sadiay, naipan iti lugar dagiti Maori. Iti pagadalan a nakaibaonanna, agpayso a nakurang ti mannursuro ta awan mayat a mangisuno iti maysa a nagikkat a maestro. Dinangran kano ngamin ti maysa nga adalan ti maestro.

Nasukir dagiti ubbing. Dida kayat a suroten ti ibaga ti maestra. Ngem idi insuro ida ni Josie iti kanta, dagus a nagtalna dagiti ubbing. Pinagkankantana dagitoy sakbay nga isurona dagiti asignatura. Iti saan a nagbayag, nagbalin a nalatak ni Josie. Ket daydi tallo a bulan a naited kenkuana a panagtalinaed iti nasao a pagilian, nayalud-od agingga idi nagbalinen a permanente. Idiay metten ti nagnaedanda iti nagbalin nga asawana.

Daksanggasat ta nasapa a nabalo ni Josie. Pagpiaanna, adda idin dagiti nagannak kenkuana iti Hawaii. Napan dimmenna ni Josie iti inana ken kakabsatna.

Nagungar nga Ayat

Naminsan, nagawid ni Josie idiay Urdaneta, Pangasinan. Iti maysa a pagraragsakan, nakiddaw ti panagkantana. Saanna a pinaay dayta a kiddaw. Iti sabali a bangir, naragsak ken naringgor dagiti lallaki. Agsasanga ti saritaanda a sagpaminsan a maballaetan iti katkatawa.

Ngem idi naglayag ti kanta, maysa iti dayta a grupo dagiti lallaki ti nagallingag, ni Virgilio. Dinayawna ti laing ti kumakanta. Nagrukbab. Idi miraenna ti agkankanta, kasla mailangaanna. Ni Josie! nakunana iti isipna. Naglinnasinda kalpasanna.

Gapu ta nagtalinaed a baro ni Virgilio, ken balo metten ni Josie, nalaka a nagsinnubli ti riknada.

Iti Hawaii ti napilida a pagtaengan. Iti Hawaii, babaen ti bileg ti kanta ken aweng ti gitarra, nagballigida a nangibanag iti pagduyosan ti riknada a dua ti pannakabukel ti maysa a bunggoy dagiti kumakanta.

Nagkankantada kadagiti pasken ken ragragsak. Kasta met kadagiti simbaan. Ni Virgilio ti gitarista.