Manila Bulletin

Lepanto

Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Enero 20, 1947 a bilang.

Arturo G. Buenavista

IDI maammuan ni Cleto nga addan ni Vilma idiay Lepanto, napukawnan ti talna ti panunotna. Saanen a makaidna; kudkod a kudkod iti teltelna; tumakder a tumugaw; pasaray umis-isem a maymaysana wenno agwingwingiwing nga awan ti gapuna.

Lepanto! Vilma! Lepanto! Dagitan a balikas ti agayayam iti bibigna, ket iti panangbalikasna, ad-adda pay ti gagarna a mapan idiay Lepanto tapno inna saraken ni Vilma, isu a nagbalinen a napateg unay kenkuana. Ta aniat’ ar-aramidenna? Aniat’ ragsakna? Aniat’ maurayna no adda laeng a mangap-apros iti timidna? Dagitan ti masansansan a balbaliksenna, ngem awan met ti sabali a makangngeg no di ti bagina met laeng.

Kanayonen dagiti kakailianna nga agbibiahe a mapmapan idiay Lepanto. Ket tunggal tao nga aggapu sadiay, awan ti sabali a sarsaritaenda no saan a ti Lepanto: sadiay, naragsak ti biag, adut’ pagsapulan, adut’ babbaro ken babbalasang, ken adu dagiti gagayyem wenno am-ammo nga inka masarakan. Da Sergio, Arsing, Leoncio, addadan idiay ket nasayaat ti pagsapulanda. Kasta met da Eduarda, Loreta, Agnes, ken dadduma pay, addada metten sadiay a nasayaat amin ti panggedanda ken napimpintasda manen. Ket isu... wen, isu, aniat’ araramidenna? Mayat laengen a mabatbati a pagbalayan dagiti bukbok?

Saan a mabalin! impangtana. Masapul a tuntonek met ti gasatko, masapul a diak baybay-an ti ragsakko! Aniat’ maurayko ditoy? Awan, a! Awan, awan...

Makatawenen ti gubat. Dagiti Hapones nakaumaydan kadagitoy kabambantayan ket nalpasdan a naipasdek ti turayda. Dagiti umili nga idi damo ti yaay dagitoy a kabusor napalalot’ butbutengda, manggapu met laengen a mairuruamda. Ti talna mangrugin nga agtalinaed.

Ket idi naammuan ni Cleto iti maysa a malem nga adda trak dagiti Hapones nga agpa-Lepanto, saannan a tinaktak ti nagbalkot kadagiti gargaretna. Apaman a nakasaganan, napanen naglugan iti trak a dina payen imbagbaga kadagiti Hapones. Ngem napaay iti daytoy a panggepna ta idi makita dagiti Hapones, pinaulogda a binugtabugtak. Immuli man met laengen a nagsubli iti trak. Nagpakpakaasi, nagdawdawat, nagkarkari, nangayayo— inaramidna amin dagita iti tunggal maysa kadagiti Hapones a naglugan. Ngem saanda nga intaltalek. Binugbugkawanda, linaylayatanda, indurduronda— ngem saanen a nagkutkuti. Sa la inagawaanna ti dimsaag idi makugtaran ti bukotna. Ngem saan a saka ti immuna a nagdisso iti daga no di ket ti bukotna.

Nagkakatawa dagiti tattao a nakakita kenkuana. Inagawaanna ti bimmangon. Limmabaga ti rupana. Ngem saan a naikkat kenkuana ti namnama ken talged ti panunotna. Masapul, masapul a mapan met idiay Lepanto! Ket idi magnan ti trak, inagawaanna manen ti kimpet a limmugan. Maysa ken maysa dagiti Hapones a mangiduron kenkuana, ngem saanen nga immibbet. Nagbalinen a maysa nga alimatek. Idi mauma dagiti Hapones a mangidurduron ken ni Cleto, binaybay-anda met laengen.

Rinugian metten ni Cleto ti nakiang-angaw kadagiti Hapones. “Tomodachi, tomodachi.” Dayta pay laeng ti ammona a sarita dagiti Hapones ket ninaynayonannan nga inlawlawag ti kayatna a sawen babaen ti panagseniasna.

Mumalemen idi makasangpetda idiay Lepanto. Ket ti buya ti Lepanto inna pinennek dagiti matana. Pudno

76 a Tawen Itan ti Napalabas

a napintas met gayam ti Lepanto. Adu dagiti balbalay a dadakkel ken agkakapintas, agkaiwara a trak ken makina, ken tattao a naruay unay a kasla man kuton a mapan makigubat ti kaarigda.

Saannan a tinaktak ti napan nangbirok iti maysa nga am-ammona tapno isu ti pagdagusanna.

Iti panunotna, saanna a mapunas ti ladawan ni Vilma. Ta saan, aya, a ti kaadda ti balasang iti dayta a lugar ti nanggutugot iti panagkastoyna? Immapay kenkuana dagiti napintas a dardarepdep. Iti sumaruno nga agsapa innanto saraken ni Vilma. Aramatennanto ti kakaisuna a sharkskin a pagan-anayna tapno saanto a mabain ken ni Vilma. Nalabit a maklaatto daytoy. Ket... ket... Immisem ni Cleto. Agsublinto met la kenkuana ti ragsak nga intugot ni Vilma.

Ngem iti agsapa, namalbaliw ti panunotna. Immapay kenkuana ti maysa a panggep a mangpadpadas ken ni Vilma. Saanna nga ipakpakaammo ti bagina. Manglimlimo, wen! Ta kitaenna man laeng no malasin ni Vilma! Ta kitaenna man laeng ti kasasaad daytoy ditoy Lepanto.

Saan ngarud a ti sharkskin a kas iti pinanggepna iti kallabes a rabii ti inaramatna. Inyusongna ti butbot ken rutrot a maong a pantalon ken badona, inkallugongna ti maysa a rugak ken awan tabtabasna a silag a kallugong, ken ti dandanin agdespedida a sapatosna.

Nagkatawa pay a dina naaluadan idi agsarming. Saanko payen a malasin ti bagik, anianto la ketdin ni Vilma? nakunana.

Nagturong idiay Employment Department tapno agbirok iti mabalin a pagserkanna. Ti maysa nga empleado iti dayta a nagparanganna, napalalo ti panangbugbugtak daytoy kenkuana. Ti la masalsaludsod daytoy a kas iti “Nangankan?” ket insungbatna met ti “Wen, ngem bisukol laeng, atanud.” Nupay kasta, inturturedna laeng ti amin a kinapangas dayta nga empleado. Kasta gayam ti pamaypay-anda kadagiti tattao a kasla awan serserbida, nakunana iti panunotna. Naawat a kas maysa a minero.

Kalpasan dayta, nalagipna ti mapan agpasiar ta kitaenna amin a mabalinna a mabuya. Naturongna ti store wenno pagtagilakuan a kukua ti kompania. Iti dalan, nakitanan ti kaadu dagiti tattao a naur-urnong gayam iti Lepanto— adda Ilokano, Panggalato, Tagalog, Bisayano, Igorot, Bikolano, Pampango, ken dagiti Hapones.

Iti uneg ti pagtagilakuan, saan metten a dagiti tagilako ti nagustuanna a binuybuya no di ket dagiti babbalasang nga agtagilako. Sinaggaysana a minatmatan ida. Pudno a nasayaat amin a panagkawkawesda, panagkolorete, panag-lipstick, panagpolbos, ken pannakaurnos dagiti buokda. Ngem saan met nga amin dagitoy naawisda ti gagarna a mangbuya. Dagita nga aglako, a kas kadagiti tagilako, adda met laeng gayam dagiti makasuya.

Inasitganna ti maysa a balasang nga agtagilako a napalalo ti lukmegna. Pinairuarna ti maysa a sabon.

“Sagmamano ti maysa a balasang— ay, sabon a balasang ti markana?” sinaludsodna.

Imbaga ti balasang ti bayad dayta a sabon. Ngem saan met a nagteng ni Cleto. Nagpairuar manen iti sabali. Ngem kaskasdi a saan manen a nakagatang.

“Makaumaka,” ti makasuron a balikas ti balasang a nalukmeg.

“Makasuyaka,” insungbatna met, sa inagawaannan ti immadayo.

Rimmuar ket napan iti sabali a benneg ti pagtagilakuan. Nakitanan dagiti adu nga agiintar a tattao. Ngem saanen a napan iti kaudian a lugarna koma no di ket immunan iti sango. Nakitana a bagas gayam ti mailaklako, ket saannan a tinaktak ti nagsaludsod: “Gumatangak man iti bagas.”

“Yan ‘tay tsapam?” sinaludsod ti agtagilako. Nasdaaw ni Cleto. “Tsupa? Awan met ti tsupak. Dayta salupen, a!”

“Tsapa, kunak!” imbugkaw ti balasang nga agtagilako. “Awan ti tsapak,” insungbatna. “Saanak met a polis.” Ngem saannan a nanayonan ti saona ta immasideg a dagus ti maysa a polis a nangiwalin kenkuana nga uray la a naiparusisi.

“Apila-apila!” imbugkaw ti polis.

Inagawaan laengen ni Cleto ti immadayo, ket iti agawana a pumanaw adu payen a saksaka ti inna nabadbaddekan. Pagam-ammuan, naklaat ni Cleto. Kasla nasulek dagiti matana, ket idinto nga agkidem koma, nagmulagat ketdi. Nakitana ni Vilma a sarsarakenna!

Wen, ni Vilma! Ket adda kadua daytoy a lalaki. Limmabasda iti yanna ket pudno a saan a nalasin ni Vilma! Wenno nalasin ngata ni Vilma ngem mabain daytoy a mangipakita agsipud iti nakita daytoy a kasta a kasasaadna?

Saan a nakatimek ni Cleto. Kayatna koma a pagtimkan ti nakaigapuan ti ipapanna iti daytoy a lugar ngem saanna a nabalinan. Nalagipna ti kasasaadna. Nakaal-alas unay! Nakamurmureng ken rutrot dagiti inaramatna a pagananay. Wen, saan a rumbeng a makiam-ammo ken ni Vilma, isu a napalalo ti lasbangna.

Sinipsiputanna ti nagturongan dagiti dua. Ti kaadda daydiay a lalaki a nanguyog ken ni Vilma ti nangburibor iti panunotna. Asino ngata daydiay a lalaki? Mabalin ket ngatan a nakasaraken ni Vilma iti sabali a kaayan-ayatna?

Simrek kenkuana ti panagilem. Ti maysa a parsua a kas kenkuana, saan a mabalin a mailimed dayta a rikna. Ngem aniat’ kaimudinganna iti daytoy a kasasaadna?

Simmursurot iti likudan dagiti dua agginga iti nakauli ken nakastrekda iti maysa nga opisina a namarkaan iti Accounting Department. Manipud iti dayta nga oras naipigketen iti panunotna ti marka nga Accounting Department— opisina a pagtrabtrabahuan ni Vilma ken ti kabbaro a “Cletona.”

Sumagmamano nga aldaw ti napalabas a ti gagara ni Cleto iti Lepanto, saanna pay a nairusat. Nupay masansan ti panagsabsabatda ken Vilma, dina man nabalinan nga inyam-ammo ti sigud a nayam-ammon a bagina. Tunggal panaglabas ti aldaw, kasla dumakdakkel ti baet

Mayat laengen a mabatbati a pagbalayan dagiti bukbok? Saan a mabalin!

ti kasasaadda ken Vilma. Agsipud ket ngata ta isu, maysa laeng a minero a nakamurmureng dagiti pagan-anayna, ket ni Vilma maysa a mangopisina a nadalus laeng dagiti aruatenna? Wen, mariknanan a kasla kasta ti kasasaadna; ngem apay a ti aruaten wenno trabaho ti mamaginnaddayo kadagiti tattao?

Agawiden ni Cleto iti pagtrabahuanna iti dayta a malem. Agtudtudo ket awan ti nabalinna nga inaramat no di ti maysa laeng a rutrot a kapote a binulbulodna iti maysa a kaduana met laeng a minero. Ti lupotna, a kas iti kanayon nga ar-aramatenna, ‘tay narugit ken taktakup a maong, ket kasta met ti rugak a kallugongna. Nagalis ti dalan ta napalalo ngarud ti lutlot gapu iti pannakagagarana iti tudo. Dayta a kasasaadna, saanna a nalaglagip ta ti panunotna adda laeng nga agtaytayab iti tangatang. Narigat gayam ti biag ti maysa a minero! Iti uneg, agtrabahoka iti nadagsen ket iti ania man nga oras, saanmo a mapakpakadaan ti ania man a dakes a gasat a mapagteng kenka. Ti kapeggad dayta, napaneknekanna ta kalpasan ti makabulanna, addan dagiti sumagmamano a nailawlaw-an. Adda dagiti nagabgaburan, natuptupakan iti bato, natinnag iti nauneg nga abut, nadinamita, nakoriente, ken dadduma pay a pagsibaan. Wen, dagita a minero, a kas kenkuana, ipuspustada ti biagda agsipud laeng iti ayatda a makategged iti maysa a sentimo! Ket iti kasta a mapagteng, amangan a nagsaem a ladingit ti sagabaen dagiti maseknan a kameng ti kaamanda— isuda nga agpannuray laeng iti mateggedan dayta a minero tapno adda pangalaanda iti pagbiagda.

Ket isu? Wen, saan a mabalin a dina met malagip dayta a kasasaadna. Amangan no malak-amna met ti kasta a kinadaksanggasat. Anianto ti banagna? Addanto ngata met la lumdaang? Ni Vilma, sumken ngata met la iti daytoy ti maysa a napudpudno a panagliday?

Adda kadagita a kauneg ti panagpampanunot idi pagam-ammuan la ta naigalis ket napatugaw. Naipakpak ti patongna iti maysa a bato, ket nagsipnget pay ti panagkitana iti napalalo a pannakapasakitna.

Ngem maysa a paggaak a naggapu iti likudanna ti nangriing iti riknana. Saanna a kabalinan ti di timmaliaw. Ngem aniat’ bunga dayta nga itataliawna no di laeng ti pannakapadagsen ti riknana? Ta ti naimatanganna, awan sabali no di ni Vilma a nakipayong iti daydi manen baro a nakitana idi damo.

“Nagpintasen ti sine a nabuyata, Leonilo!” ti nagasut kadagiti bibig ni Vilma.

“Manmano dayta a pabuya,” insungbat met ti lalaki a naawagan iti Leonilo. “Nasaysayaat pay koma no piduaenna.”

Saan a mailadawan ti rikna a simken ken ni Cleto iti pannakatimudna kadagita a balikas. Nangnangruna la unayen iti pannakapaneknekna a ni Vilma ti maysa a nagtaudan dagita a balikas. Wen, ni Vilma, nagkatkatawa iti dina nagayatan a napasamakna. Ket no naipunta ngatan ti ulona iti bato ket nauyos ti biagna, di pay ket nakarkaro pay ngatan ti paggaak ken ragsak ni Vilma?

Simken kenkuana ti nakaro a pungtot. Iti kasta

a panagburek ti darana, kas pay pimmigsa ti bagina. Inagawaannan ti bimmangon a dina payen narikna ti sakit ti naipakpak a gurongna.

“Agaluadkayo!” makaunget a pangtana. Kayatna koman a suroten dagitoy dua ta ipapasnan ti pungtotna, ngem nailinged metten dagitoy ta nakaunegdan iti opisina a pagtrabahuanda.

Awan ngarud ti nabalinanna no di laengen ti panangep-epna iti agburburek a riknana. “Addanto la aldaw,” dagita laengen ti balikas a panangliwliwana iti kasta a nakapaayanna.

Ngem idiay Lepanto adda met aldaw a day-off wenno aldaw a panaginana dagiti agtrabtrabaho. Ti idadateng dayta nga aldaw itdenna ti ragsak dagiti agtrabtrabaho ta maikkanda iti gundaway a mapan makiay-ayam iti bowling, boksing, wenno ania man a kita ti ay-ayam a pagraragsakan ti tumunggal maysa. Pasaray met adda pelikula nga ipabuya ti pagsinean a kukua met laeng ti kompania.

Maysa nga aldaw a panaginana dagiti agtrabtrabaho, ti kompania mangipabuya manen iti maysa a pelikula a napanaganan iti “Evening in China” iti malem. Maysa kadagiti naruay a nangpunno iti sine ni Cleto.

Pudno a napintas unay dayta a naipabuya ken ni Cleto. Nagustuanna unay ti pabuya. Saan payen nga agkidem no ar-arigen gapu laeng iti ayatna nga awan ti malabsanna iti dayta a maipabpabuya.

Pagam-ammuan, iti tengnga ti pabuya, nagsardeng ti sine ta nalabit adda nadadael a paset ti makina. Naggangat ti silaw iti yan dagiti naruay nga agbuybuya.

Simmiplot iti panunotna ti lagipna ken ni Vilma. No adda koma iti abayna iti dayta a kanito, ania koman a ragsakna! Nalabit napaspasnek pay koma ti panagbuyana ket uray no mano nga aldaw nga agbuybuyada iti dayta a pelikula.

Inwarasna dagiti matana. Pagamammuan, iti maysa a tugaw iti sanguenna, nalasinna ni Vilma. Wen, ni Vilma nga awan duadua; ngem iti abay daytoy, adda manen ti lalaki nga agnagan iti Leonilo.

Nagkidem ta kasla nasinit dagiti matana. Ngem iti panagkidemna, kas (Maituloy iti bangir a panid)

pay limmawag ti panagkitana iti dayta a ladawan— ladawan ni Vilma iti abay ti maysa a lalaki. Nagmulagat ket inturongna manen dagiti matana iti sanguananna. Saan a malibak a da Vilma ken Leonilo dagita!

Kalpasan met laeng ti sumagmamano a kanito, nagiddep manen dagiti silaw ta maituloy met laeng ti pannakaipabuya ti pelikula. Dagiti tattao nagulimekdan agsipud iti pasnekda nga agbuya. Ngem ken ni Cleto nadadaelen ti gagarna nga agbuya. Kitkitaenna laengen dagita a maipabpabuya a kasla awan ti aniamanna. Kenkuana, awan ti sabali a kasla mabuybuyana no di laeng ti ladawan ni Vilma iti sibay ti sabali a lalaki.

Nalpas ti sine a napnek dagiti nagbuya. Ket idi agruruardan, awan ti sabali a sarsaritaen ken daydayawenda no saan a ti kinapintas ti pelikula nga “Evening in China.”

DIMTENG ti panagtutudo. Ti dalan nga agpa-Baguio naserraan agsipud iti adu a reggaay. Ti makan idiay Lepanto, kalpasan ti dua a lawas iti kasta a kasasaad ti dalan manggapun nga agawan, nangnangruna unay ti bagas. Ti rasion a mailako iti pagtagilakuan a kukua ti kompania bumassiten a bumassit tunggal panaglabas ti aldaw agingga iti maymaysa laengen a tsupa a bagas a nalaokan iti balatong wenno pinusi ti maited iti tunggal trabahador a rasionna iti las-ud ti tallo nga aldaw. Maysa a tsupa iti tallo nga aldaw? Pudno a saan a makaanay, ngem aniat’ mabalinda?

Maysa ni Cleto kadagiti naruay a tattao a nangrikna iti dayta a panagbisin. Ngem nupay kasta nga agkakapsut gapu iti ilalanganna a mangan no dadduma, inan-anusanna laeng ti napan nagtrabtrabaho gapu iti ayatna nga adda mateggedanna. No agsasarakda kadagiti kakaduana iti uneg ti usok, awan ti sabali nga ikablaaw ti maysa no saan a ti “nangankan, pari?”

Iti panagawid ni Cleto manipud iti pagtrabahuanna, napalalon ti kapsutna ta idinto a bassit pay ti kinnanna iti lasud ti tallo nga aldaw, nadagsen pay ti trabahona. Umululi iti agdan idi pagam-ammuan ta naigalis ket natinnag iti baba. Naawan ti puotna.

Idi agsubli ti puotna, nga isu la

ti pannakalagipna iti napagtengna, addan iti uneg ti ospital a kukua met laeng ti Kompania; ket ti kaaddana dita, gapu iti panangtulong ti managayat met a kakaduana a minero a nangarayat ken nangipan kenkuana iti dayta a pakaagasanna.

Dagiti aldaw a kaaddana iti ospital, dinto malipatan ni Cleto iti panagbiagna. Ti rigat ken tuok a nalak-amna, narigat nga inibibturanna. Maymaysana, wen. Awan man dagiti napateg a parsua a nakabalin nga immay nangsaranay kenkuana iti dayta a pannakaparigatna. No simmarungkar la koma ni Vilma iti uray naminsan laeng, nalabit dakkel unay a gin-awa ken ragsak ti pinataudna. Ngem dina met mabalin a pabasolen ni Vilma. Ta nalabit saan nga ammo daytoy ti kaaddana iti Lepanto. Ngem ania pay la ti pangnamnamaanna iti daytoy? Wen, awanen ti rebbengenna a manglaplagip iti dayta a parsua a nakailaw-ananna a nakapanan iti daytoy a lugar— lugar nga awan ti nalak-amna no di pasig a liday, tuok, rigat ken pannakapaay.

No simken kenkuana kadagita a kanito ti panagtutuokna ti maysa a dawat a pumusay laengen, napataud dayta agsipud iti nadagsen unay a kasasaadna.

Ngem ti ima ti Mangiturturong saanna pay nga impalubos a kasta ti gasatna. Nupay kasano ti tuok ken rigat a linak-amna, immimbag ti dunorna, naagasan ti sugatna. Pimmanaw ngarud iti ospital iti maysa nga aldaw a napnuan yaman ken bang-arna.

Nagawid iti bunkhouse a dagusna. Ngem idi dumteng sadiay, awanen a nadanonna dagiti kabbalayna. Naammuanna kadagiti kaasidegda a nagawiden dagiti kabbalayna agsipud iti kaawanen ti taraonda.

Binirok ni Cleto ti kakaisuna a maletana a yan ti lupot ken dadduma pay a yan ti gamengna. Immanges a nakagin-awa idi iti maysa a suli, nakitana nga adda pay met laeng ti maletana. Ngem idi lukatanna, anian a pannakapaayna! Ta awanen ti nabati a naguneg no di laeng ti maysa a paris a terno a sharkskin. Dagiti dadduma a patgenna a gameng, awandan, nga uray inton kaano man nalabit a saannanton a mapasubli.

Nabayag a nagpannimid. Ti rikna ken panunot nga immapay kenkuana iti kasta a panagulimekna narigat a mabalikas. Ngem ti dua katukel a lua a timrem kadagiti matana dakkel ti kaipapananda.

Gayam ti puso ti tao adda laeng nangisit a panagemna. Pagam-ammuan, timmakder ni Cleto. Inuksobna ti narugit unayen a lupotna ket inyusongna ti sharkskin a nabati a lupotna.

“Saan a ditoy Lepanto ti lugarko,” intanamitimna. “Agsubliak iti lugar a mangayay iti kasasaadko.”

Tinarimaanna metten a nasayaat ti bagina.

Inikkatnan ti atiddog nga imingna, nagpolbos ken nagpomada. Idi agsarming, dinan naigawid ti di immisem. “Kasla saanen a siak!” inkatawana. Kalpasan dayta, inagawaannan ti nagturong iti Employment Department tapno innan dawaten ti panaglusulos ken panagawidna.

Adu a tattao nga agiintar ti nadanonna iti dayta nga opisina. Gayam dagita a tattao kas met kenkuana ti panggepda; ti panagdawatdan iti panagikkatda.

Nadanon met laeng ti batangna kalpasan ti sumagmamano a kanito a panagur-urayna. Sa laeng nabang-aran ti riknana idi naawatnan ti papel a mangipalubos iti panagikkatna.

Magna koman nga agawid idi nagistayanna nadungpar ti maysa a balasang a kasabatna.

Idi tumangad, anian a pannakakellaatna ta napaneknekanna a ni Vilma!

Ngem nalpasen a naupay ti nakemna. Ituloyna laeng koma ti magna ngem inggawid ti balasang ti imana.

“Cleto, addaka!” napnuan siddaaw nga imbalikas ni Vilma. Saan a nailibak ti ragsak a naipakuyog iti dayta a balikas.

Ngem saan a nangrikna ni Cleto. Ti panunotna, nagtaray kadagiti napagtengna iti nalabes.

“Aginsisiddaawka,” nalab-ay a sungbatna a pulos nga awan man ti panagparang ti ragsak iti rupana, wenno isem kadagiti bibigna.

“Cleto, apay a kastat’ saom? Sungbatannak man— kaanot’ yaaymo ditoy Lepanto?” naragsak laeng a balikas ni Vilma. “Umayka met, aya, agtrabaho?”

“Vilma, saanka koman nga aginsasaludsod. Ta ammom a...”

“Ania dayta, Cleto… ania ti ammok?” Immasideg ni Vilma ket sipapasig a nangiggem iti ima ni Cleto. Ngem ni Cleto ti immuna a nangilisi iti imana.

“A… dua a bulankon ditoy.”

“Dua a bulanmon!” Nakarkaro manen ti siddaaw ni Vilma. “Sadinot’ naglemlemmengam?”

“Namin-adun a nagsabsabatta, ngem dika nagtimtimek. Diak ammo no inggagaram wenno agindidiammoka.”

“Agang-angawka, Cleto...” “Kinatawaannak pay idi naikaglisak iti maysa a malem. Duakayo iti kinapayongmo a lalaki, a no diak agriro, agnagan iti Leonilo. No napasagak ngata nalabit dakdakkel pay ti katawa a nagtaud kadagita nadawel a bibigyo.”

“Cleto...”

“Tunggal pagpasiaram adda laeng a kumuykuyog kenka ni Leonilo. Iti pagsinean, idi naipabuya ti ‘Evening in China’ awan ti sabali a kinatugawmo no saan a ni Leonilo... Saan, Vilma, saankan nga aglibak. Maysaak laeng nga asuk nga agpukaw iti tangatang...”

“Cleto,” agpakpaaasi ti timek ni Vilma. Kadagiti matana saan a nailinged ti panagparang ti nabuslon a lua.

“Kastat’ panangibilangmo kaniak; ket sika, ibilangka laengen a maysa nga anniniwan a makullaapan iti idadateng ti sipnget.”

Saannan nga inuray ti agpakpakaasi pay laeng a timek ni Vilma. Kinamakamnan ti maysa a trak nga agbiahe nga agpa-Bontoc.

Idiay Lepanto, ni Cleto napan a siiinanama, ngem nagawid a sitatapaya...—O

News

ilo-ph

2023-03-16T07:00:00.0000000Z

2023-03-16T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/282067691145137

Manila Bulletin Publishing Corp