Manila Bulletin

Manipud iti Social Media

Inurnong ni MARICEL T. NOLASCO

“Dinak man isursuro,” kinuna ni mamang. “Makitam met nga agbaybayad!”

Binay-akon. Agpayso met ketdi a di maliwayan ni Anti Mina ti umay iti balay. Nga idi agangay, adda payen karne nga it-itedna.

“Ania kano ti napasamak?” kinunak itay ta di metten sumungbat ni mamang.

“Mabalud sa kano metten.” Kasla diak mamati iti nangngegko. Ta ania koma a gapu a mabalud?

“Nagadu kan’ gayam utangna iti pagal-alaanda iti pasayan.”

“’Sino met ti nakaammuam, ngay? Napanka iti balayda?”

“Ni Manang Evelyn. Nagranakami dita talipapa. Naranaanna kano ti nagdarum ken dagiti polis a nangyawat iti warrant of arrest ken ni ‘Mari Mina idi mapan met agsingir iti pautangna. Dati gayamen a nagreklamoda iti barangay. Nakipakpakaasi kano iti kapitanda nga ikkanda iti gundaway a sumapul iti pagbayadna. Immanamong ti nagdarum a nakautanganna nga uray saggabassit laeng basta mangted. Ngem saan sa a nakatungpal isu nga indarumdan.”

Nasinged a gayyem ni mamang nga adda iti sabali a purok ni Anti Evelyn.

“Ala, ket bareng saan nga agbayag, a, sa agbayad. Uray ta bassit sa met. Ken no dina mabayadan, ania pay ngarud?” pinangpakalmak ken ni mamang.

Imminum ni mamang sa indissona ti baso iti lamisaan, sa simmango kaniak.

“Isu dayta ti problemak, anakko. Ta nagpampanayon. Namimpat pay ketdi.” Makaluluan ken madlawen ti danag iti rupana.

“Manot’ innayonmo, ‘ma?” Siak metten ti agdanag. Ta pudno a nakigtotak.

“Imbagana ngamin a nagdakkel ti mabalin a maganansia no aglako pay iti karne ti baboy ket ibingayannak kada adda malakona,” kinunana ketdi imbes a sungbatanna ti saludsodko. “Mangmangted met iti bingayko idi damo, mamitlo iti maysa lawas— kada dapon iti Martes, Biernes ken Domingo. Naay-ayoak met ta pasaray mangted iti sangaribu.” Naplengak iti imbaga ni mamang. “Ket mano ngarud ti naitedmo pay, ‘ma?” Makapungtotakon ta malagipko daydi panangpatpatigmaanko ken ni

mamang.

“Immabot amin iti sangagasut a ribu! Amangan no ti naudi nga innalana kaniak ti intinnagna iti utangna iti daydiay nangidarum kenkuana tapno saan a maibalud. Ti rigatna, diakon maawagan. Im-block-nak payen iti Messenger.” Nagtugaw.

“Aysus, daytan ‘tay kunak! Apay kadi a dika dimngeg kaniak?” Ngimmaton ti timekko.

“Ket nagmayat met idi damo,” inrasonna. “Naay-ayoak iti ganansia nga intedna,” kunam ketdi, a, ‘ma!” diakon inibbongan ti adda a riknak. Talaga a makasuronakon.

Pinagsukatko a dagus ket napanmi sinapul ti sekretario ti barangayda bareng no maipamuspusanda a makapatangmi pay iti sango ti konsehoda. Ket bayat ti panangitartaray ti traysikel kadakami, nagsasagadsad iti panunotko dagiti paspasamak. Isu met la gayam a tunggal dapon idi ket adda sidami a karne ti baboy. Ininted gayam ni Anti Mina. Napia la a pakairamananyo iti magangganansiak, inlamlamiong ngata ni Anti Mina. Ni mamang met, inim-imasna lattan ti immaw-awat. Gayam…

“Aysus, ni Manang Mina manen!” Uray la nagkudkod ti babai a sekretarioda idi ibagami ti ireportmi a nagan. Inukagna ti record book-na ket nagbilbilang bayat ti panangsagsaggaysana kadagiti pinanid daytoy. “Maikasangapulokayon a nangireport kaniana, ading,” kinunana a kimmita kaniak. “Agpapareho a kaso. Puro utang a dinan baybayadan… ken puro negosio ti pinangallukoyna kadagiti inutanganna.”

Kasla nagbalinkami nga umel. Dimi ammon ti sumaruno nga ibagami.

Inawagan ti sekretatria ti kapitan babaen ti selponna. Insublatna nga inawagan ti konsehal nga akinsektor iti purok da Anti Mina, ngem nakigtot met ti sekrataria iti naammuanna.

“Alla, ading, anti, intarayda kano met gayam iti ospital ni Anti Mina idi rabii. Kuna ni Konsehal Erdie, yawagnanto lattan no makasangpetda. Isu nga awan pay maikabiltayo ditoy nga aldaw ti panagpapatangyo. Alaek lattan ti numero ti selponyo ta awagankayo apaman nga adda update kenkuana.”

Nagpakadakami a kas man la dakami ti sumaruno a mayospital iti naammuanmi. Gapu iti napasamak, nagapakamin nga agina. Imbagak a natangken ngamin ti ulona. A kasla ubing a saan a maisursuro. A masansan a maisagmak ta dina ammo ti dumngeg.

Napasennaayak iti nauneg. Isu siguro nga awan gaganaygayak ita ta makonkonsiensiaak iti panagsasaok ken ni mamang idi kalman. Addakami pay laeng iti traysikel a naglugananmi a naggapu iti barangay da Anti Mina, nakaron ti panagsubangmi. Intuloymi idi addakamin iti balaymi.

Inkasirko amin dagiti saksakiten ti riknak. Idi imbagak a pasublatannak ta gumatangak iti motorko ta nagrigat ken nagasgastos ti agpasahero a sumrek iti trabahok dinak pulos inikkan uray imbagak nga in-inutek a bayadan.

“Gapu ta awan imbagak nga interes ti bulodek kadakayo?” insidirko. “Ala man no mapasubliyo pay ti kuartayo!”

Pagammuan lattan ta nagkidem. Ket matumba met lattan! Dagus a sinarapak tapno saan a maibaltog.

Impaiddak iti sofa sa nagpaarayatak kadagiti kakaarrubami ta diakon ammo ti aramidek. Agsangsangitak lattan. Naimbag ta simmaranay a dagus da Angkel Piring ken Anti Fe. Nagpaala ni Angkel Piring iti suka sa indiram-osna ken ni mamang. Intutokda ti electric fan kenkuana idinto a maysamaysa kadakami mangpisel iti dakulap ken dapanna. Rinitturittuokmi dagiti ramayna. Pimmusiaw ngamin ti rupana ken nagtutukel ti ling-etna. Agingga nga in-inut a nagmulagat, ngem agkakapsut pay laeng. Naimbag laengen ta nakitungtungtong pay laeng dagiti agassawa ket napukaw ti irteng iti nagbaetanmi nga agina.

Nakagingginad ti panagtaray dagiti darikmat iti panagriknak ngem diak napupuotan a panagaawidanen. Iserserreken dagiti kakaduami a lallaki dagiti displey a motor iti ruar. In-lock-ko ti kabinet a yan dagiti lakok a selpon. Pinunggosko ti buokko sa nagpolbosak. Naisaganakon ti bagik nga agawid ngem saan pay ti puso ken panunotko. Adda latta ngamin sakit ti nakemko ken ni mamang nupay makonkonsiensiaak iti nagubsang a panagsasaok kenkuana no kaano pay a kasapulanna ti katakunaynay gapu iti napasamak kenkuana. Diak pay pinagpagunian itay pumanawak gapu iti sakit ti nakemko. Diak payen namigat uray inayabannak a mangan.

Dimmagasak a gimmatang iti ensemada a paborito ni mamang iti malabsak a bakery iti panagturongko iti pagpilaan dagiti multicab a paglugluganak nga agawid. Ngem nagdanagak idi makasangpetak iti balaymi ta nakalukat ti ridaw ngem diak nadanon ni mamang. Ila-lock-na met a dati ti ridaw no pumanaw. Saan pay ketdi a pumampanaw iti malem ta agluto iti kanenmi.

Tinarayko a kinita iti kuartona amangan no nakaturog. Ngem awan. Insublatko iti kuartok. Kaskasdi nga awan. Indayalko ti numero ti selponna bayat ti panagturongko iti salas, ngem nabatina met— naguni ti selponna iti divider iti abay ti TV. Makasangitakon.

Pagam-ammuan ta naglukat ti ridaw. Ni mamang! Adda iggemna a bulong ti marunggay, aba, ken naisupot a babassit nga aramang.

Sinabatko nga inarakup iti nairut. Awan naisaok, basta inar-arakupko lattan.

“Ala, kustonan ta inta agluton. Baka dika pay nangaldawen iti sakit ti nakemmo kaniak,” kinuna ni mamang.

Limmapsutak iti panangarakupko kenkuana ket tinarayko nga innala ti naisupot a dua a dadakkel nga ensemada.

“’Ma,” kinunak idi agsangsangokamin a mangmangan, “di met kunayo a kayatyo ti agsubli idiay abroad?”

“Apay, palubosannakon?”

“Pampanunotek laeng a tangay napigsakayo met pay laeng, nasayaat siguro met nga idiayyo pay laeng,” imbuksilakon ti nabukelko a desision idiay pagobraak.

“Saanen. Ditoyakon.”

“Ngem, ‘ma…”

“Ammom, anakko,” kinunana, “sika met laeng ket ti makaigapu a kayatko ti agsubli idiay Taiwan. Makitak ti rigatmo… Dayta ti gapuna nga impaspasarakko ti nagpautang… tapno matulonganka… ngem daksanggasat…” Nagtukeng. “‘Diay motor nga ibagbagam, kayatko met ti mangted iti igatangmo a saanko a sapulen ti bayadna. Amkek laeng a baka isu ti pakaisagmakam. Amangan no madesgrasiaka. Diak kayat a mapasamak kenka dayta. Sika laengen ti kadkaduak…”

Nakitak dagiti timrem a lua ni mamang. Naluyaanak.

“Dimo kayat no kumitaka laengen ngamin iti sabali a trabahom? Daytay asideg ditoy…”

Kellaat nga adda naglitek iti panunotko. Apay ketdin a saan? Inegosiomi laengen ken mamang ti kuartana imbes nga ipautangna. Uray ta adda met pamalpalatpatak iti panaglako. Maragsakan la ketdi ni mamang itoy a singasingko. Ngem sakbay a naisawangko, adda simmangpet a message notification iti selponko. Siuulimekak a nangbasa.

“Good PM, Ading Aiza. Ni Sec. Liza daytoy. Kayatko la ibaga nga inton January 30 ti iskediul ti panagpapatangyo kada Anti Mina. Indawatna ngamin nga agpaungar pay iti uray makalawas laeng.”

Agyamanak no makabayad, nakunak iti nakemko. Ngem pampanunotek a sublatenmi laengen ken mamang dagiti dadduma a puesto ni Anti Mina.—O

News

ilo-ph

2023-03-16T07:00:00.0000000Z

2023-03-16T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/282303914346417

Manila Bulletin Publishing Corp