Mabalin ti Agmula iti Tabungaw Uray Panagtutudo

Ken dakdakkel pay ti paglakuam ta manmano ti agmula iti tabungaw iti panawen ti tudtudo…

GAGANGAY nga iti kalgaw ti panagmula dagiti mannalon iti tabungaw. Di ngamin kayat daytoy a mula ti madandanuman no panawen ti tudtudo ta kas iti kamatis, alisto a malungsot ti puonna.

Ngem mabalin met ti agmula iti tabungaw no panawen ti tudtudo basta nalaka a maes-esan wenno di agtalinaed ti danum iti pakaimulaanna.

Kadagiti interesado nga agmula iti tabungaw iti saan a regular a panawen (off-season), dagitoy ti nasamay a wagas a suroten segun kadagiti eksperto manipud iti MMSU, Siudad ti Batac.

Barayti ken Wagas ti Panagmula

Mabalin amin a barayti a nakairuaman dagiti mannalon no la ketdi masurot ti umno a wagas a panangtaming iti mula. Nupay kasta, no awan panggepmo nga agaramid iti kallugong a tabungaw, nasaysayaat met laeng dagitay barayti a marantiddog ti bungana ti imulam. Iti Ingles, aw-awaganda daytoy iti white-flowered bottle gourd. Isu daytoy ti barayti a mabalin a maimula iti ania man a panawen. Dagiti white-flowered bottle gourd a mabalin a pagpilian: Dalisay F1, Gauri F1, Magnifica, Tambuli, Valentina F1, ken Upo Grande. Kadagitoy a barayti, ti Dalisay F1, Magnifica, Tambuli, ken Upo Grande dagiti barayti a mabalin nga imula iti ania man a panawen, idinto a mabiit a maapit ti bunga ti Gauri F1 ken Valentina F1.

Tapno nasalsalun-at dagiti bunubon, nasaysayaat no patubuen nga umuna dagiti bukel kadagiti babassit a plastik a masetera wenno kadagiti plastik a selopin (polyethelene bag) a naglaon iti saggaysa a parte ti gagangay a daga, uring a taep ken organiko a ganagan. Ad-adu ngamin ti bukel nga agtubo iti daytoy a wagas ngem no direkta a maimula dagitoy.

Siguraduen a sibabasa dagiti nagbunubonan a plastik tapno al-alisto nga agtubo dagiti bukel. Mabalinen a yakar dagiti palakay 25 nga aldaw kalpasan ti panagbunubon (AKP).

No di kayat ti agaramat kadagiti plastik a pagbunubonan, mabalin met nga ideretso nga imula dagiti bukel ngem yuper nga umuna iti danum iti uneg ti 24 nga oras sa bungonen iti nabasa a lupot tapno malungnguopda agingga nga agbirri ti ukisda.

Iti panagmula, suroten ti kaaddayo a maysa a metro a nagbabaetan dagiti pinuon ken 3 agingga iti 4 a metro a baet dagiti gurit.

No napatubo dagiti bukel kadagiti babassit a plastik a masetera wenno selopin, kastoy ti pamay-an: Isagana nga umuna dagiti disso a pangyakaran kadagiti bunubon. No iti panawen ti panagtutudo ti panagmula, agaramat kadagiti daan a pilid ti lugan a pagmulaan. Daytoy ti agserbi a pannakamasetera dagiti mula. Iti Ingles, maawagan dagitoy iti plant base. No awan pilid, mabalin a plant base dagiti nadadael a dadakkel a timba, dram, nagdedekket a pasok, ken daan a plastik a sako. Nasken nga agaramat kadagiti plant base tapno maingato ti puon dagiti mula ken masaluadan dagiti ramut kontra iti sobra a danum. Umdasen ti maysa wenno dua a bunubon nga imula iti tunggal plant base.

Tapno nasalsalun-at dagiti mula, kargaan dagiti plant bases iti saggaysa a parte (1:1 ratio) ti napaglaok nga uring a taep ken organiko nga abono. Isapsapa met nga isagana ti palapala a pagkalatkatan dagiti mula. Gaikan ti lawlaw dagiti mula sa yalep-ep dagiti ruot iti puonda tapno maliklikan ti panagtubo dagiti ruot.

Panagganagan ken Panangkontrol iti Peste

Umdasen ti 2.5 a kilo nga organiko nga abono a kas pondo a sustansia ti tunggal mula iti kaaldawan a pannakayakar dagiti bunubon. Pasarunuanto manen iti 2.5 a kilo inton 120 AKP. Tapno ad-adda pay a nasalunat dagiti tabungaw, ispreyan ti bulongda iti ania man nga abono a para bulong (foliar fertilizer). Umdasen ti maminlima a panagisprey iti foliar fertilizer iti entero a panagbiag dagiti mula.

Siputan ti ikakapet dagiti peste a kas iti aglukot nga igges (leaf folder), agsilud a ngilaw (fruit fly), ken amarilio a dangaw (yellow beetle) no mangrugin nga agbaludbod dagiti mula ken inton agbuselda. Agingga iti kabaelanyo, dikay agar-aramat iti kemikal a pangpaksiat ta napeggad iti salun-at ken iti aglawlaw. Nasaysayaat no anusan a piduten laengen dagitoy wenno warisan iti dapo ti rabaw dagiti bulongda tapno malapdan ti panagdadaelda.

Tapno makontrol dagiti fruit fly, agibitin kadagiti pakab-og (trap) a pangawis kadakuada. Kadawyan met ti ikakapet ti sakit a downy mildew, powdery mildew, anthracnose ken Cercospora leaf spot. Aglungsot dagiti bunga ti tabungaw a maapektaran kadagitoy a sakit. Tapno masalakniban ti mula kadagitoy a sakit, kanayon ti panagdaldalus iti nagmulaan ken inaldaw a sarungkaran dagiti mula tapno masiputan ti kaaddada. Iti kasta, masigud a maikkat dagiti nakapet a paset ti mula tapno di agramaram ti sakit iti entero a nagmulaan.

No umno la ketdi ti pannakataripato dagiti tabungaw, umabot iti nasurok a 8 a kilo ti maapit iti kada pinuon ken mailako dagiti apit iti di nakurkurang ngem P300. Iti met kada pinuon, makaapit iti agarup 5 a kareppet nga uggot ken mailako iti di nakurkurang ngem P150.

Iti Ilocos Norte ken dadduma a paset ti Cagayan Valley, manipud iti PhP35 agingga iti PhP40 ti bayad ti kada kilo a bunga ti tabungaw ken PhP30 met ti kada reppet nga uggotna.

Nabaknang iti sustansia ti tabungaw. Segun iti Food and Nutrition Research Institute (FNRI), addaan ti kada 100 a gramo a tabungaw kadagiti sumaganad a sustansia: danum, 95.0 a gramo (g); protina, 0.5 g; taba (fats), 0.1 g; carbohydrates, 3.5 g; Bitamina A, 10.0 IU; Bitamina B1, 0.04 mg; niacin, 0.4 mg; Bitamina C, 11.0 mg; calcium, 16.0 mg; iron, 0.4 mg; phosphorus, 14.0 mg; kaibatogan nga enerhia, 63.0 kJ; ken lana, 45.0 a porsiento.—O