Manila Bulletin

Purosawi (24)

Constante C. Casabar

Immuna a naipablaak iti Bannawag manipud iti Nobiembre 4, 1957 a bilang.

Ti Napalabas: Impagarup ni Tata Simon a ti anakna a balasang, ni Marina, ti inkallaysa ni Dencio ken isangpetna iti Purosawi. Ngem ni met Trining, ti nurse a sigud a kaayan-ayat ni Dencio idiay Manila, ti kadua ni Dencio a dimteng iti puro. Naupay ti lakay ngem nasursurona met laeng nga impateg ni Trining gapu iti panangipategna ken ni Dencio. Ta pampanunoten ti lakay ti dakkel a naitulong ni Dencio kadakuada nga agaama nangruna iti panagadal itan ni Marina iti unibersidad idiay Manila. Inkari ni Tata Simon a dinto agaramid iti pakasairan dagiti agassawa; ket kasta met ti inkari ni Trining iti asawana. Ngem iti maysa a malem a panagtudona, napasugkian ni Tata Simon idi nagtabbaaw ni Trining gapu iti panangiserrek ti lakay iti pitakpitak a sakana iti laem. Idi gamden ni Dencio a lawlawagan ti parikut, impagarup ni Trining nga awan ti mangisakit kenkuana, uray pay ti asawana, isu a rinugiannan ti nagtampong tapno panawannan ti Purosawi.

TUMANGTANGKEN dagiti sangi ni Dencio ken umir-irut dagiti gemgemna kabayatan ti panangbuyana iti asawana. Ikarkarigatanna ti agteppel. Adda gay-atna nga umasideg ken ni Trining tapno pengdanna ti panagtampong ken panagtalaw daytoy. Nakaal-alas ken nakababain ti ar-aramiden ni Trining. Kurang la a rabsuten ni Trining dagiti naipempen a pagan-anayna sa iwagwagsakna iti sikigan ti lakasa. Agkaiwaran dagiti bado iti datar. Numona ta nabiit pay laeng a nagtiponda, ken siiimatang met ngarud ni Tata Simon, ket ad-adda a nakababain no dumegdeg ti panagsusikda nga agassawa.

Dua a banag ti mangigawgawid ken ni Dencio iti panangdusana koma iti asawana. Adda sabali a tao a makaimatang kenkuana. Agburbureken ti darana ngem saanna a malipatan ti pagrebbengan ti maysa a lalaki, nga addaan iti adal, tapno mailaw-an laeng a mangidisso iti imana iti asawana. No agsusikda kas pagarigan, saan a rumbeng a maimatangan ti sabali a tao ti panangdusana iti asawana. Ta ammona unay a ti panangdangran iti asawa iti imatang ti sabali ti mangrubrob ketdi iti pungtot ti madangran ket, idinto a maipamuspusan koma dayta a parikut babaen ti dusa, rumaba ketdi a kas iti igagayebgeb ti apuy no alikubkoben ti pul-oy.

Ken maysa pay, saan a lalaki ni Trining. Maysa a babai. Saan met ngarud a kadawyan laeng a babai. Agassawada. Napagtiponda babaen ti kari iti sanguanan ti altar. Iti rigat wenno gin-awa, iti ladingit wenno ragsak, nagbalinda a maymaysa, agbinnadang ken agsinnaranayda. Lasag iti lasag. Lua iti lua. Kararua a nagtipon. Kiddisam ti maysa, agannayda nga agpadpada.

Saanmo nga idilig iti maysa a babaonen laeng a mabalinmo a dil-agan. Ta idinto a nalaplap-it ngem sika, ket naikari a sumurot kadagiti bilin ken pagayatam, isu ti pangulom, ti reynam, ti agturaymo. Ket iti ania man a kanito, uray no pagpungtotennaka ti pangulom, ti agturaymo, gapu iti panangipagarupmo nga ibadbaddeknaka kadagiti karbengam, matdakanto laeng iti mukodna ket masapul nga alimonem, wen, alimonem, ti kinalalakim. Agpanunotka. Balbaliwam manen nga angayen ti panagsimbeng ti riknam.

Immanges ni Dencio iti nauneg a kasla imbulosna dagita a panunot tapno agbettakda iti angin a kas iti panagbettak ti sinanlobo a labutab ti sabon nga agtapaw iti pul-oy. Nariknana a kasla adda nakerrasan iti unegna, iti puso ken iti mugingna, ngem idinto a malgangan dayta tapno mariknana ti pannakapukawna iti sangakettel a paset ti kalinteganna a maysa a lalaki ken asawa, kasla simmagangasang ti darana a nakasay-up iti kabarbaro a kinatao. Kunada a dayta a rikna ti gubuayen ti panaglupos ti kinatao, aglalo iti maysa a tao a kaserserrek iti narikut a lubong ti apagasawa ket daytanto ti pakpakauna ti mamimpinsan a panaglupos ti kararuana. No kasta nga agpayso ti simmamay kadagiti urat ni Gaudencio Floriate iti dayta a pannakalasatna iti umuna a parikutda iti asawana, naipablaak ken limtuad kadagiti matana a nangin-inut a pinanawan daytay rumugrugso a gura ken pungtot. Umis-isemen ni Dencio idi asitganna ni Trining.

“Pakawanennak,” kinunana ket inan-anatna nga

inawid ti abaga ni Trining. “Nalipatak ti bagik.”

“Kurang la a kilawennakon dagita matam,” nagsaning-i ti babai. “Diak la impagarup a kabaelannak a pagpungtotan.”

“Sipatennak... o, tungpaennak no kasta ti panangipeksam iti pangngeddengmo,” kinuna ni Dencio.

Pinerreng ni Trinidad ti asawana ket kasla naipupok ti riknana iti agal-allikubeng a banag a nangsul-oy kenkuana ket napuotanda laengen ti bagida nga agrinrinnakep. Agluluan ti babai idi tangadenna ti rupa ti lalaki.

Ti kinapudnona, uray itay damo pay laeng ni Trinidad ti agiruar kadagiti pagan-anayna iti lakasa, sumsumnek metten iti riknana ti panagbabawi. Pumanaw gapu laeng iti maysa a bassit a banag, a saan met a ni Dencio ti nakaigapuanna? Saan kadi a kinatangsit dayta nga aramidenna? Ngem nairugina metten ti panggepna a pumanaw, ket adda met bassit kinaaliwegweg ti kababalinna tapno maamirisna a no isardengna dayta a panggepna, uray pay no palugodan ti asawana a pumanaw, ken uray pay no pudno nga agtampong ken agtalaw, kasano pay ita ti ipapanawna iti Purosawi, iti maysa a puro? Saan laeng a ti danum ken ti taaw ti manglapped kenkuana nga umadayo, ta mabalinna met ngata ti mangiturong iti bilog nga agpa-Aparri; ngem nagbalin metten ti danum ken ti baybay a tanda laeng ti nabilbileg a lappedna. Pumanaw? Papananna? Sumursurotto kenkuana ti kanta ken ti awis ti Purosawi, dagiti dalluyon ken dagiti tuwato, ta ni Dencio ti Purosawi ket isu, ni Trining, ti kakaisuna a nagdappat iti puso ti Purosawi. Sumursurotto kenkuana ti ladawan ti agkatangkatang a sawi iti maysa a malem, napateg unay a malem, iti tuktok ti maysa a turod a yuyeng dagiti tuwato a dangdanggayan dagiti dalluyon— ta iti panangamamirisna ita, maidiligton no pumanaw iti daydi maymaysa nga agir-iri ken kasla nadunor a billit a manglawlawlaw iti tangatang tapno sapulenna ti kaasmangna a nalabit a natayen.

Nagaligagaw ni Trining. Pinanawan idi ni Dencio. Tallo a tawen a pinagkawaw dagiti di mabubos a pammutbuteng. Saan. Saannanton a masarkedan iti uray apagdarikmat laeng ti pannakaipusingna manen ken ni Dencio.

“Siak ketdi ti tungpaem tapno agnakemak,” inyarasaasna. “Nagbalinak ketdin a maysa nga ubing a barisuweng.”

“Umayka ta dumawatka iti pammakawan ni tata,” kinuna ni Dencio.

Timmaliawda iti ridaw. Adda pay la sadiay ti lakay. Ngem saanen a nairteng ti rupana. Umis-isem man ti lakay.

“Awan ti aniamanna, annakko,” kinuna ni Tata Simon. Minatmatanna ni Trining. Pudno! Nasilap ken nagaraw dagiti mata ti asawa ni Dencio. Bimmaba ti panagkita ti lakay agingga iti lilidduokan ni Trining. Pagamammuan, bimtak ti apagapaman a katawa ni Tata Simon. “Nagasat ti Purosawi, annakko,” kinunana. “Dencio, mangisaganakan iti dalagan!”

Tinaliaw ni Dencio ti asawana. “Pudno?” imkis ti kararuana. “Pudno, Trining?”

“Diak ammo... diak ammo .... ” Limmabbasit ni Trining. Rinakep ni Dencio ti asawana. Agkatkatawa a kasla agmauyong. Pagammuan, rinuk-atanna. Nagpusipos ket nagdardaras nga immulog. Sinarakusokna ti tudo. Linabsanna ti pagaponan dagiti kalding. Linasatna ti karuotan ket nabuakna dagiti agbangabanga a tuwato. Pagam-ammuan manen, nagbaw-ing ket agtartaray pay laeng a nagsubli ken immuli iti balay. Nagtugaw iti ngatuen ti agdan. Kasla nabannog unay. Kasla napaksuyan. Addan! imkis iti unegna. Addanton! Addanton!

Ket pagam-ammuan manen ta rabiin. Napigsa, wen, pimmigsa, ti tudo ken angin a kasla dagitoy ti pakainawan ti biag iti saklot ni Trining. Kasla imbaon ida ti langit nga umay mangsibug kenkuana. Narungsot ti bagyo. Saan a nagkibaltang ti pagilasinan nga inted dagiti nagbangabanga a tuwato.

Ngem iti uneg ti nasipnget a balay, iti siled dagiti agassawa, adda bengbeng ti rabii a kasla kabuteng ti angin wenno ti tudo, ti kimat wenno ti gurruod.

“Sadino ditoy ti yanna?” inyarasaas ti lalaki. “Awan met ti mariknak!”

“Saanmo pay a madlaw,” inyarasaas ti babai. “Samonto la madlaw no adda uppat a bulanna.”

“Ket kasano?”

“Kasano ti ania?”

“Ti mariknam.”

Kinuddot ti babai ti ima ti lalaki. “Babai koma.” “Lalaki ti kayatko.”

“Diak kayat ti lalaki. Amangan no umala iti kinaalikuteg ti amana.”

“Naalikutegak?”

Iti siled dagiti agassawa, adda bengbeng ti rabii a kasla kabuteng ti angin wenno ti tudo, ti kimat wenno ti gurruod…

“Ket wen? No maibaonka idi idiay Visayas wenno idiay Mindanao, tapno agalaka iti ladawan nga agpaay iti pagiwarnak, agkaraubon dagiti babbalasang a kaayanayatmo.”

“Ngem sika ti impatpategko. Siksikanto laeng.” “Sisiakto laeng?”

“Dakayo nga agina. Ket ipakatkonto amin a kabaelak tapno maramanan ti anakko dagiti banag a di naited kaniak dagidi dadakkelko idi siak ti agdakkel. Isurokto kenkuana ti panangipategna iti Purosawi, ti panangipategna iti daga. Ta ti daga ti kapatgan a tawid. Impatawid ti langit.”

Dimmenden ti babai. Nariknana ti bara iti barukong ti lalaki, bara a di sinellep ti bagyo nga agririaw iti tangatang. “Saanak nga agpili, Den,” inyarasaasna. “Adda iti Langit no ikkannata iti lalaki wenno babai.” Nagranipak ti kimat. Gimluong ti gurruod. “Den?”

“Ania?”

“Patpatgemto, a?”

“Ket sika ngay? Saanmonto kadi a patpatgen?” “Malagipko dagidi inna idiay ospital. Adu ti natay a

nagpasngay .... ”

“Saanmo a panunoten dayta, Trin. Diak kayat nga al-aliaem ti pakinakemmo.”

“Ngem kas pagarigan ipatayko—” Inapput ni Dencio ti ngiwat ni Trining. Ngem inakkal ni Trining. “No kas pagarigan agasawakanto, Den, pangngaasim ta piliem ti asawaem. Diak maibturan a panunoten no anianto ti ipalak-am ti agsiuman iti anakko.”

“Saanka a matay, Trin. Pangngaasim ta dimo butbutngen ti bagim.”

“Piliemto, Den, pangngaasim. Ikarim.”

“Ikarik a dikanto baybay-an.” Sinalikepkepan ni Dencio ti asawana. Nagsaning-i ni Trining. Kinarawa ni Dencio ti rupa ti asawana ket nariknana dagiti nabasa a mata daytoy. Inagkanna ti pingping ni Trining. “Ket no siak, kas pagarigan, ti umuna a matay,” kinuna ni Dencio, “ikarim a piliemto ti lalaki a pakiasawaam? Ta no dimo pilien, umaykayonto al-aliaen iti rinabii!”

“Uray siak, umayakto makikalubbon iti iddayo iti karabiyan ti panagkallaysayo!” Nagkatawa ni Trining. Sinapul ti dakulapna ti barukong ni Dencio. Immanges iti nauneg. “Saanakon a mabuteng,” inyarasaasna. “No ar-arakupennak, mapukaw dagiti pagbutbutngak.”

“Mapukaw met ti angesko!” Nagtuloy a naginnarasaas dagiti agassawa. Ket nagtuloy met ti bagyo. Ngem kasla awan ti napigsa nga angin, ti kimat ken ti gurruod ta napigpigsa ti gilap ken ti sipnget, ti ikkis ken ti ulimek, ti dir-i ken ti saning-i iti bassit a siled iti katibkeran a balay iti Purosawi.

“AGPAYSO kadi, manong?” inulit ni Sidoy. Agrimrimat dagiti mata ti baro ngem agan-andap met ti panagduaduana. “Saanak nga agang-angaw,” kinuna ni Dencio. “Pinaayabanka idi malem tapno kuyogem ni tata a mapan sumabat idiay Aparri, ngem sa met la sumangpetka ita. Awandan. Nakaluasdan, a.”

“Ngem uray no immayak idi malem, mabainak koma met la a kimmuyog ken ni Tata Simon,” kinuna ni Sidoy.”

“Aniat’ kabainmo ngamin? Adda panagayatna kenka. Ammom, idi nagpa-Manilakami, impalagipko kenkuana ti panagrayom.” “Aniat’ kinunana ngay?”

“Awan, a, ta dimo kano pay met la naibaga dayta rikriknaem!” Nagsennaay ni Sidoy. “Ad-adda a mabainakon kenkuana ita. Maysaak laeng a mangngalap... ket isu, agad-adalen iti kolehio.”

“Saanmo a panunoten dayta, Sidoy. Idi un-unana, no naalibtak la ketdi ti lalaki, makaasawa iti prinsesa uray no kanunumuan laeng nga umili. Idi ken ita, masapul nga agalibtak ti lalaki. Maawatam ti kayatko a sawen?”

“Ngem mabutengak,” kinuna ni Sidoy. Nagtigerger dagiti bibigna. “Ne, saan a dakes a kinaalibtak ti kayatko a sawen,” dinagdagus nga inlawlawag ni Dencio. “Kinaalibtak a nalinis. Ipakitam a maysaka a lalaki, nga addaanka iti puso ken addaanka iti nasin-aw a tarigagay. Ala, bay-am ta tulonganka.”

“Agpayso?” nagrimat dagiti mata ni Sidoy. “Saankan nga agawid idiay Sigayan. Uray no saantayo pay la nga agkalap, ta nadawel pay lat’ baybay, agnaedkan ditoy Purosawi. Saan, saanka nga agnaed iti sigud a balay a pagnaedanyo a kaduami nga agkalap idi.” Tinaliaw ni Dencio dagiti tallo a kalapaw a pagindegan dagiti taga-Sigayan a kameng ti bunggoyda nga agkalap iti panawen ti daklis. “Makipagnaedka iti balaymi.” “Saanto ngata a dumlaw ni Tata Simon?” “Maan-ano kadi? Ibagakto kenkuana a masapulka a kabadangak, aglalo ita ta kasdiay ni Trining. Ne, agurayka ket kasla ayayabannak.”

“No kasta, sumangpetda itan?” impakamakam ni Sidoy.

“Wen. Mapanka aguray idiay pagsangladan tapno tumulongka nga agawit kadagiti gargaretna.”

Agwingwingiwing ni Dencio kabayatan ti pannagnana manipud iti bakras ti turod a pangbambantayanna kadagiti kalding nga agar-arab, iti panagturongna iti balayda.

“Ania daydiay a lalaki?” inunton ni Trining idi nakasagpat ni Dencio iti agdan.

“Maysa a Don Juan a managbabain!” Nagkatawa ni Dencio. “Agrayo ken ni Marina,” innayonna idi nagkuretret ti maging ni Trining.”

“Naggapuanna kadi?”

“Isu ti maysa a katulonganmi a mangngalap. Pinaayabak idi malem tapno adda ditoy no sumangpet ni Marina. Ngem adda kano inaramidna itay agsapa. Ken kasla mabain kano, ta maysan a kolehiala ti balasang!”

“Tagaano kadi?” “Taga-Sigayan. Kapurokan idi da Tata Simon.”

“Ket apay nga aginnanakemka a mangideldel kenkuana?”

“Magustuak ni Sidoy. Isu ti kaanepan kadagiti amin a katulongantayo. Dakkel met ti arapaapna. Inlatakna kaniak nga anusanna ti makikadua kaniak agingga iti makaurnong iti igatangna iti makina nga ikapetna iti bilogna. Kayatko a tulongan. Rumbeng a matulongan dagiti tattao a kas ken ni Sidoy.”

“Ammom kadi no addan kaayan-ayat ni Marina?” inunton laeng ni Trining.

“Dayta la ti pagdaksanna.” Nagkatawa ni Dencio.

Maysaak la koma nga ikan, kinuna ni Sidoy iti nakemna. Wenno sirena ta aglangoyak sa mapanko kemmegen ni Marina tapno ilangoyko nga ipanaw!

SAAN nga immas-asideg ni Sidoy ken ni Marina kadagiti tallo nga aldaw manipud isasangpet ti balasang iti Purosawi. Nupay kalagudlagudna ta makipagnaed la ngarud ni Sidoy iti balay da Dencio a pagnaedan met da Tata Simon, awan man laeng ti pannakaibulos ti napempen a segga iti barukong ti baro.

Napintas ken nalasbang unayen ni Marina. Timmingra dagiti matana. Bimmusnag. Kasla

dinalusan ti siudad daydi maris ti kudilna nga inted ti apgad ken ti init. Ay, yas-asug ni Sidoy iti panagmaymaysana, ay!

Iti maikapat nga agsapa, Disiembre 23, agbambantay manen ni Sidoy iti turod iti amianan a laud ti balay da Dencio. Agkalkalawikiw ti essem iti barukongna kabayatan ti panangbuyana iti naalikuteg a toro a mangsutsutil kadagiti bumalasang a kalding. Pasaray tumaliaw ni Sidoy iti balay. Adda sadiay ni Marina. Ni napintas a Marina. Ania ngata ti aramidenna tapno mayebkasna ti ayatna? Dandanin dumteng ti Paskua—

“Ikkak iti sagut,” naisawang ti baro ket agarup bimmaringkuas iti pagil-iladanna a karuotan ket timmaliaw kenkuana ti urbon a kalding nga agar-arab iti kanigidna. “Ngem ania ti itedko? Ania? Ania? Ania?”

Nalpay manen ti namnama ni Sidoy. Ngem iti dayta a darikmat, naimatanganna ti yuulog da Marina, Andoy, Dencio, ken Trining iti agdan. Adda basket nga aw-awiten ni Andoy. Adda met bassit a tampong nga ig-igpilan ni Dencio. Sinipsiputan ida ti baro iti bakras ti turod agingga idi naripiripna nga agturong dagitoy iti yanna! Iti saan a nabayag, nakaasidegen dagiti nagkukuyog.

Nagdumog ni Sidoy ngem napanunotna ti timmaliaw iti yan dagiti kalding tapno di maipakita a kasla maamak.

“Intayon agpipiknik, Sidoy,” kinuna ni Dencio.

Timmaliaw ni Sidoy ngem nagtarus ti ikikitana ken ni Marina nupay inagawaanna met laeng ti timmaliaw manen ken ni Dencio.

“Adda met dagitoy kalding a paspastorek, manong,” kinuna ni Sidoy.

“Umayka ketdin,” inkidday ni Dencio sa pinasarunuanna iti, “Ta sursuruam kano ni Marina nga aglangoy!”

“Ay, nalalaingak pay la ngem isu,” kinuna ni Marina. “Amangan no malmes iti pilaw!”

Ad-adda manen a simmaem ti rikna ni Sidoy. Saanna a naitured a pinerreng ti balasang ket sa laeng naituredna ti nangipasurot iti panagkitana idi nakaadayon da Marina. Uyawennak, kinunana iti nakemna, uyawennak. Ngem idi nakatapaw ti bunggoy da Dencio iti turod iti amianan ket nakasalogdan, inagawaan ni Sidoy nga inabug dagiti kalding tapno agpaamiananda met tapno agarabda iti turod a yan ti paglang-ayan dagiti mapan agpipiknik.

Nagkarkaradap ti baro iti kasamonan tapno tannawaganna da Marina. Agsisinnutilen da Dencio, Andoy, ken Marina iti danum idi makatapaw ni Sidoy.

Maysaak la koma nga ikan, kinuna

ni Sidoy iti nakemna. Wenno sirena ta aglangoyak sa mapanko kemmegen ni Marina tapno ilangoyko nga ipanaw! Maysaak la koma ....

Ngem saan la gayam a ni Sidoy ti mariribukan iti dayta a kanito. Manipud iti sirok ti bassit a kayo iti sakaanan ti turod, siuulimek ni Trining a mangbuybuya kadagiti agdidigos. Saan a timmapog ta saan pay a nagbaliw ti kinamanagalumiimna a gubgubuayen ti panaginawna.

Saanna koma a kayat a panunoten daydi immapay a ladawan iti mugingna idi rabii. Ngem ita, kasla pudno daydi nga atapna. Idi rabii, nataldiapanna ni Marina, kabayatan ti pannanganda, a mangitaktakaw iti ikikitana ken ni Dencio. Ket ita, nakaimatang manen ni Trining iti maysa a tignay a nanggurnot iti daydi a panagatapna.

Itay dimtengda iti igid ti baybay— igid ti baybay a napateg kenkuana agsipud ta ditoy idi ti sinangladanda ken Dencio ket iti rabaw met daydiay a turod ti nangpalabasanda kadagiti umuna a kanitoda iti Purosawi— napan nagpelles ni Marina iti likudan daydiay a karuotan kabayatan ti panaguyos met da Dencio ken Andoy. Ket itay rimmuar ni Marina, nasiputan ni Trining ti asawana a nagmulagat. Ta nagaruat ni Marina iti maibagay unay a bathing suit a nangbiag iti kinapintas a nakaisigudanna.

“Nagbalinka metten a tagasiudad!” inrabak ni Dencio itay immasideg ni Marina nga umis-isem.

“Inar-aramatko daytoy idi agadalkami iti panaglangoy! Kinapudnona, siak pay ti nangisuro iti maestrami iti panaglangoy!”

“Ala man, kitaek man ti kinalaingmo nga aglangoy!” inyallawat ni Dencio.

Timmaray ni Marina. Kinamat ni Dencio ket kasta unay ti garakgakda a simmabat kadagiti dalluyon. Imbaw-ing ni Trining ti rupana. Dina kayat a buyaen dagiti agdidigos. Sumasaem ti barukongna. Iti daytoy kadi met laeng a puraw a kadaratan, a napateg kenkuana, ti pakasirayanna iti pannakailuges dayta a kinapateg? “Nalabit, ay-ayatenna ti asawak,” nayesngaw ni Trining. “Nalabit, ay-ayatenna agingga ita .... ” Timmakder ni Trining. Makulkullaapan ti panunotna ken agar-aragaag dagiti matana a masellepen kadagiti lua.

Manipud iti baybay, timmaliaw ni Dencio. Naimatanganna a nakaadayon ni Trining iti agpaamianan a kadaratan.

“Trining! Papanam?” impukkaw ni Dencio. “Agpidutak laeng iti buttiki!” insungbat ni Trining ket nagin-inayad a timmaraigid iti puraw a kadaratan a kasla sapulenna dagidi tugotda a kimmarab-as iti turod. Wen, nalabit ay-ayatenna ti asawak, inulit-ulitna kabayatan ti panangapros ti pul-oy iti lua kadagiti pingpingna.

(Maituloyto)

kano.”

“Dayta laeng ti imbagana?” Tinaliawko ket nauneg ti panangmatmatna kaniak. Iti panangkitana kaniak, simken iti lagipko no kasano ti panangiggem ti nalukmeg a lalaki kadagiti abagak; naisupsupadi unay, makaikawa unay, ket nangnangruna a makaikawa ti timekna idi kinunana: “Taraknenkanto a nalaing, umayka, anakko... aramidekto amin a kabaelak a mangtaripato kenka.” Ket kinunak ken ni nanang: “Aramidennanto kano amin a kabaelanna a mangtaripato kaniak.”

Ngem saanen a kumitkita ni nanang kaniak iti daydi a panagbalikasko. Siuulimek a nagtugaw iti bangko— sibebessag. “Dayta laeng ti imbagana kaniak, nanang.”

Kayatko idi a makita ti naunget a rupa ni nanang ngem ti laeng naliday a tugot ti pimmusay a pintas ti namatmatak. Ayayatenna pay la ngata— isu nga akinnagan iti ibaybayogko— kayatna ngata ti makaammo iti ad-adu maipanggep kenkuana, kadagiti panawen a saan a panagparparang daytoy? Ket no makitana manen, kasano ngata ti panangawag daytoy a lalaki kenkuana; mapan ngata ken ni nanang, arakupenna ngata ni nanang kadagiti nalukmeg nga imana? Ket kasanonto ti panangpasungad kenkuana daytoy nabessag ken nakuttong a babai?

Nagturongak iti bassit a siled ket intupakko ti bagik iti papag. Insadagko ti pingpingko iti pungan nga awan ti supotna. Manipud iti silulukat a tawa, nariknak ti iseserrek ti nalamiis a pul-oy.

Nagin-inut a dimteng ti maysa a rikna kaniak, maysa a rikna a mangisapata iti langit ken daga, iti dakkel a balay a nalabaga, ken iti nalukmeg a lalaki a kunada a tatangko.

Nagtaeng ti ulimek iti balay, ket nagsardeng ti wanerwer ti makina. Nangngegko ti ranitrit ti datar ket nadlawko nga umas-asideg ni nanang kaniak. Nakitak ti naladingit a rupana, naliday a rupa, kabayatan ti panangyarpawna iti rutrot nga ules iti bagik. Kalpasanna, nariknak ti panangaprosna iti mugingko. Ngem namimpinsan a nagbingngi dagiti bibigko ket nalatak ti panangibalikasko iti kastoy: “Pumanawka, nanang! Pumanawka!”

Nakitak ti yaadayo ni nanang kaniak, ket nalawag ti pannakaimatangko iti sigud a rikut ti rupa ken gura ti riknana a kas idi umuna unay a panangsaludsodko no sadino ti yan ni tatang ken no ania ti naaramidna. Simken kaniak ti dakes a rikna iti daydiay dakkel a balay a nalabaga, iti daydiay dakkel ken nalukmeg a lalaki a kunada a tatangko. Iti timek a nangato, kinunak manen: “Pumanawka, nanang! Pumanawka! Pumanawka!”—O

Itoy A Bilang

ilo-ph

2023-06-01T07:00:00.0000000Z

2023-06-01T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/282445648439366

Manila Bulletin Publishing Corp