Si Iyo Boloy Ug Si Iya Basyang

SUKAD nga napamatud-an nga dili ungo si Iyo Boloy sa Sanpilar, wala na siya likayi sa mga mulupyo sa lungsod. Giisip pa gani siyang bayani tungod sa pagluwas niya sa usa ka bata nga napaakan sa usa ka la’ kaayong bitin tungod sa pagsupsop niya sa samad sa bata aron ang kamandag dili makapatay sa bata. Nadala ang bata sa klinika ni Dr. Santos ug hingpit nga natambalan. Sukad mitaliwan si Iya Petra, iyang asawa, mga duha na ka tuig ang nakalabay, nag-inusara na lang siya sa ilang payag nga nahimutang sa bungtod sa Sanpilar. Wala sila tugahig anak sa salag sa ilang kaminyoon.

Karong gabhiona, samtang naglingkod sa bitang nga kawayan sa pantawan sa iyang payag, gibati ni Iyo Boloy ang kamingaw kang Iya Petra. Talidngan sila sa edad nga setenta anyos. Misantop sa iyang hunahuna ang kamatuoran nga wala na ang iyang asawa nga iyang ikaestorya panahon sa kagabhion una sila mangatulog. Gibati niya karon ang tumang kahaw-ang sa iyang kinabuhi. Lahi gayod kon aduna kay kauban sa balay nga mohilot sa imong agtang kon maglabad ang imong ulo, momasahe sa imong mga bukton ug bukubuko tungod sa kahapo sa trabaho sa uma.

Unya mipasunding sa iyang panumdoman si Iya Basyang, suki niyag tabako sa merkado. Hinabako si Iyo Boloy. Ang tabako iyang himoong tinustos nga mahisama og abano sa mga dato. Usahay gani usapon niya ang tabako aron pagtagbaw sa kaugalingon. Kaganiha, human niya gipanghatod ang mga linala nga lukay para puso ug hinalob nga mga dahon sa saging sa iyang mga suki sa merkado, mihapit siya sa dapit diin naninda si Iya Basyang og tabako. Mipalit siyag usa ka dahon. Dihang iya na untang bayran si Iya Basyang miingon kini: “Ay, imoha na lang na, Boloy. Ayg bayri.”

“Ngano man, Basyang?” ni Iyo Boloy nga nahibulong.

“Ay, nahinumdom man god ko ni Karyo, akong bana, nga suod nimong higala,” ni Iya Basyang nga katalirongan og edad ni Iyo Boloy. Una nga namatay si Karyo kay kang Iya Petra. Si Karyo nahulog sa lubi nga gisanggotan.

Sa ilang pag-estoryahay kaganina, nag-inusara na lang sab si Iya Basyang sa iyang balay.

“Wa ka batiag kamingaw kang Abay Karyo?” ni Iyo Boloy.

“Mingaw, uy! Ikaw, wa diay ka mingawa kang Petra?” ni Iya Basyang nga mitutok kang Iyo Boloy.

“Hapit kada gabii mingawon ko niya, apan saon ta man nga tua na man siya nag-una,” ni Iyo Boloy nga mibawos pagtutok kang Iya Basyang.

“Mao pod lagi, Boloy!”

“Ah, kining, Basyang, di kaha ka masuko kon duna koy ihangyo nimo?”

“Unsa man na?”

“Gusto kong mobisita nimo sa inyo. Ugma inigpauli nimo, mokuyog ko nimo.”

“Ayganig komedya diha, Boloy! Tiguwang na baya ta!”

“Tinuoray ning ako, Basyang. Gusto kong magkasuod ta ning

kahaponon sa atong kinabuhi!”

Wala dayon makatubag si Iya Basyang. Nagpalandong siya sa makadiyot. “Bitaw. Boloy, sa pagkatinuod may pagbati sab ko alang nimo niadtong mga batan-on pa kita. Apan si Petra man ang imong gihigugma. Giluom ko lang ang maong pagbati kanimo ug gidawat ko ang gugma ni Karyo. Nakaanak mig duha ka babaye nga atua manimuyo sa Manila uban ang ilang mga banang Tagalog.”

“Kon mao na, wa diay babag nga moali sa akong dalan paingon sa inyo, Basyang. Gikinahanglan ta ang usag usa kanato aron ihal-op sa kahaw-ang nga nag-ulipon natong duha.”

“Naa gihapon nimo ang balaknong mga pulong, Boloy. Di ko kabalibad nimo sa imong hangyo.” Mipahiyom si Iya Basyang. “Maghuwat ko nimo ugma dinhi.”

Sa kalipay gihakop ni Iyo Boloy ang mga kamot ni Iya Basyang ug gipig-it-pigit sa makadaghan uban ang pagpahiyom.

PAGKASUNOD adlaw dihang mouliay na si Iya Basyang sa iyang balay nga dili kaayo layo sa merkado, gikuyogan na siya ni Iyo Boloy nga maoy nagbiking sa basket nga gisudlan sa mga tabako ni Iya Basyang. Paghiabot nila sa balay nagdegamo dayon si Iya Basyang alang sa ilang panihapon. Human manihapon, nag-estoryahanay sila sa panahon sa ilang kabatan-on didto sa sala. Usa ka lamparilyang may bildo maoy naghatag og kahayag sulod sa balay. Malipayon sila nga nagsuginlanay sa ilang mga kinabuhi nga sal-otan usahay sa mga kagiki ug katawa. Wala nila himatikdi ang pagkahanaw sa kahaw-ang sa ilang tagsa-tagsa ka kinabuhi ug ang pagpanglupad sa mga takna. Unya nanamilit si Iyo Boloy aron motungas sa bungtod diin atua ang iyang payag.

“Lawom na ang gabii, Boloy. Anhi na lang katulog. Ngitngit ang kakahoyan paingon sa inyo. Basig makatunob kag bitin ug matugsokan og la’ nga kamandag,” sugyot ni Iya Basyang.

“Magkulukod lang kog langkay ug himoong sulo sa akong dalan, Basyang.” “Anhi na lang lagi katulog,” miinsister si Iya Basyang. “Banigan ko ang salog ning sala.”

Misugot si Iyo Boloy, apan may gihunghong siya kang Iya Basyang nga mitukikig katawa. “Hi-hi-hi! Makahimo pa ka ana, Boloy? Hi-hi-hi!”

“Makahimo pa, uy!” Ug gigakos ni Iyo Boloy si Iya Basyang nga wala motukol sa paggakos ni Iyo Boloy kaniya.

“Isa pa, kuhaon ko tong banig sa sibay aron ibukhad dinhi,” ni Iya Basyang dihang milugak ang paggakos ni Iyo Boloy kaniya.

Human ikabukhad ang banig, misulod si Iya Basyang sa iyang lawak ug sa iyang pagbalik nagdala nag unlan ug habol.

“Sige, Boloy, matulog na ta. Ugma na lang sa sayong buntag lakaw human ta mamahaw,” ni Iya Basyang, dayong sulod sa iyang lawak.

Mihigda si Iyo Boloy. Apan wala siya mahikatulog. Misantop sa iyang hunahuna si Iya Petra, nga sa panahon sa ilang pagpahuway sa gabii kadulog niya kini sa sibay sa ilang payag. Mibangon siya ug nagkinto nga mipaingon sa lawak ni Iya Basyang. Wala serhi ang pultahan.

“Basyang, nagmata pa ka?” ni Iyo Boloy.

“Ngaman, Boloy?” ni Iya Basyang.

“Di ka masuko, modulog ko nimo?”

“Wa koy angay ikasuko. Serhi lang ang pultahan.”

Gituman ni Iyo Boloy ang mando ni Iya Basyang. Unya mihigda siya sa lantay tupad ni Iya Basyang. (KATAPOSAN)

Ning naghinapos nga anib sa ilang kinabuhi, miturok ang pagbating naglukip sa dakong panginahanglan sa praktikal nga panag-uban...