Manila Bulletin

Adlaw sa Pamuo

Ni FELIX B. DARAY

Your work is going to fill a large part of your life, and the only way to be truly satisfied is to do what you believe is great work. And the only way to do great work is to love what you do. If you haven’t found it yet, keep looking. Don’t settle. As with all matters of the heart, you’ll know when you find it.” — Steve Jobs

MATAG Mayo 1, gisaulog nato nga Labor Day aron hatagag pasidungog ang tanang mamumuo o trabahante nga maoy sukaranan sa paglambo sa ekonomiya sa usa ka nasod. Kon walay mamumuo, walay kapitalista o negosyante. Ang kahimtang sa negosyo ug sa pamuo nag-agad lang usab sa dagan sa ekonomiya. Kon maayo ang dagan sa ekonomiya, maayo usab ang kahimtang sa nasod.

Labor Day, naila usab nga International Workers’ Day. Gisaulog kini sa Mayo 1 sa hapit tanang parte kalibotan. Usa kini ka pista sa kalihokan sa pamuo sa kalibotan agig paghinumdom sa ilang pakigbisog-sosyal ug pagtrabaho. Ang Labor Day, ingon sa pagtawag usab, gikonsiderar nga usa ka adlaw aron pangayoon ang mga gipangayo sa pagtrabaho o pag-ayo sa mga kondisyon sa mga trabahante. Gideklarar kini isip usa ka paghinumdom nga petsa sa Workers’ Congress of the Second Socialist International, nga gihimo sa Paris kaniadtong 1889.

Sa Estados Unidos, sa mga tuig 1886 ang oras sa

pagtrabaho mahimong mapatas-an hangtod sa 18 ka oras nga way bugto, ug ang kompanya o employer gipamulta ra sa ilang paglapas sa limitasyon nga walay hinungdan. Hinuon, gikonsiderar sa mga trabahante nga kini dili patas, ug gihangyo ang pagmenos sa walo ka oras nga pagbalhin, diin magamit sa empleyado ang nahabilin nga oras sa iyang pahulay (walo ka oras) ug kauban ang pamilya, mga buluhaton sa balay ug kalingawan (walo ka oras).

Mao kana nga kaniadtong 1886, nanghulga ang mga trabahante nga magwelga kon ang mga amo dili uyon sa gihangyo. Nagsugod ang welga kaniadtong Mayo 1 hangtod upat ka adaw sa Chicago, usa sa mga lungsod nga adunay labing daghan nga puwersa sa pamuo sa Amerika ug diin delikado ang kondisyon sa pagtrabaho. Ang welga milungtad og daghang adlaw. Adunay mga panagsangka sa taliwala sa kapolisan ug mga nagprotesta. Daghang nangamatay ug daghang nasamdan ug giila nga mga martir sa natad sa pamuo.

Dinhi sa Pilipinas, nagsugod ang unang pagsaulog sa

Labor Day niadtong Mayo 1, 1903 diin liboan ka trabahante ang nagmartsa sa Malacañang aron mangayog taas-taas nga suweldo ug walo ka oras nga pagtrabaho sa ilang mga amo. Pagka-Abril 8, 1908, ang Philippine Assembly nagpasar og balaodon nga ilhon ang Mayo 1 nga Adlaw sa Pamuo o Labor Day. Ug niadtong Mayo 1, 1913 sa ato nang kagamhanan nga Commonwealth, gipahigayon ang unang selebrasyon sa labor congress nga gitambongan sa 36 ka unyon o asosasyon sa mga mamumuo didto sa Oriente-CM Recto, Malate, Manila. Ug sukad niadto, atong gihimo ang paghandom matag tuig. Nabatasan na nga niining adlawa magprotesta ang mga labor union ug mga mamumuo sa pagpataas sa suweldo. Bisan dili ikahatag dihadiha ang ilang gipangayo, igo na kaayo ang pagpasibaw sa ilang hangyo. Sa miaging katuigan, kanunayng gihangyo sa Department of Labor nga wala nay ENDO, ang pagtrabaho nga contractual sa mga skilled worker.

Ang kinatibuk-ang dagan sa atong pamuo o labor sa nasod, gidumala sa Department of Labor and Employment. Kining maong departamento maoy gitahasan sa pagformulate sa mga palisiya, pag-implementar sa mga programa og nagsilbing policy- coordinating arm sa natad sa pamuo. Gilalang ang buhatan sa Department of Labor niadtong Disyembre 8, 1933 ilawom sa RA 4121. Sukad niadto, milapad ang wanang sa ginsakpan o coverage nga naapil na ang employment sa gawas sa nasod, OFW’s nga

Karong Mayo 1, kini ang adlaw nga gitagana aron mahatagan og pasidungog, pag-ila, pagyukbo ug pasibantog ang luha, singot, ug kusog sa mga mamumuo sa tibuok kalibotan. Mga mamumuo, mabatan-on man o maedadedaran, gihigtan sa usa ka mithi ug prinsipyo, gihugpong sa usa ka tinguha ug damgong kabotonon aron katamdan natong tanan.

may koneksiyon sa ubang kanasoran diin dunay mga Pinoy didto, ingon man mga embahada. Gitawag na kini karon og DOLE kun Department of Labor and Employment. Kining maong departamento naglangkob sa tanang mamumuo sa pribado ug sa atong kagamhanan apil ang mga OFW’s, ilabi na sa mga problema sama pananglit sa pangabuso sa ilang employer; moayuda ug motabang sa pagpabalik ( repatriation) sa Pilipinas kon gikinahanglan gayod.

Aduna usay ahensiya nga konektado sa DOLE nga maoy nagsubay, naglantaw ug nagmonitor kabahin sa suhol sa mamumuo— ang Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB). Ang RTWPB maoy gitahasan sa pag- evaluate sa rate sa bag-ong suholan matag rehiyon base sa inflation para sa makiangayong kahimtang sa mga mamumuo.

Sa pagkakaron, ang edad sa pagpanarbaho sa pribadong sektor gius-osan sa 15 anyos sa dili delikadong trabaho o nonhazardous work. Sa atong kagamhanan, 18 anyos, o anaa na legal age ang dawaton pinasubay sa balaod sa Civil Service Commission nga maoy nagadumala. Walo ka oras gihapon ang lugway sa pagtabaho sa tanang mamumuo o empleyado. Apan kadtong naghupot og managerial, supervisory ug piniling opisyal, wala magbantay sa eight hour policy.

Base sa atong Labor Code, matangtang sa trabaho ang usa ka empleyado kon mahuman na ang iyang kontrata o job order. Mahimong regular nga empleyado ko molapas kag unom ka bulan human sa imong probationary period. Mapalagpot ka sa imong trabaho kon adunay kay dako o grabeng sala, serious misconduct ug willful disobedience.

Anugon kon ma- terminate kas imong trabaho kay daghang benepisyo nga atong madawat karon sama sa bonus ug 13th month pay. Sa mga government employee adunay cash gift, yearend bonus, mid-year bonus, clothing allowance, hazard pay ug uban pa. Kining tanan ako nang natagamtaman kay napulo ko ka tuig sa pribadong kompaniya sa usa ka plantasyon sa saging. Aduna koy SSS pension; 30 ka tuig sa DepEd ug aduna gihapon koy GSIS pension.

Sa mga mamumuo, ayohon nato ang atong pagpanarbaho. Importante nga dili kita himalta o palaabsent. Magbaton kitag maayong gawi ug batasan sa atong isigkaempleyado. Sa pagabot ug 60 ayos, puyde na kang mag- optional retirement. Pero kon kaya pa sa lawas, puyde pa hangtod 65.

Karong Mayo 1, kini ang adlaw nga gitagana aron mahatagan og pasidungog, pag-ila, pagyukbo ug pasibantog ang luha, singot, ug kusog sa mga mamumuo sa tibuok kalibotan. Mga mamumuo, mabatan-on man o maedadedaran, gihigtan sa usa ka mithi ug prinsipyo, gihugpong sa usa ka tinguha ug damgong kab-otonon aron katamdan natong tanan.

Singgit sa matarong nga pag-atiman sa mga suholan, danguyngoy sa makiangayong balaod nga moila sa katungod, sa tinuod ug tunhay nga imahen sa usa ka mamumuo, tunol sa walay linglang hatagan.

Karong adlawa, atong iisa ang bandera sa panaghiusa, ipakita ang bulok sa kawsa nga mapasigarbohon, hubo sa pagpakaaron ingnon ug kantalitang pagbuak-buak, biyaan ang kahakog ug kataspokan.

Mabuhi! Mayo 1, Adlaw sa Pamuo. —

Gumalaysay

tl-ph

2022-05-01T07:00:00.0000000Z

2022-05-01T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/281505049812995

Manila Bulletin Publishing Corp