Ahos: Labing Epektibong Tambal Sa Hayblad

KARONG panahona kadaghanan kanato nasayod na kaayo nga ang hayblad maoy usa sa labing mapintas nga sakit— sakit o balatian nga mahimong makapukgo sa atong kinabuhi kalit kaayo nga dili damhon ni bisan kinsa. Tungod kay bisan kita maingon nga himsog kaayog panglawas, apan tungod sa hayblad kalit kaayong mabugtoag gininhawa kon maligas o kalit kaayong miulbo sa labihang kasuko.

Sama sa usa nako ka ig-agaw nga namasada sa iyang motor nga may sidecar sa tibuok adlaw sa among dapit ug mipauling malipayon kay dakog kita. Apan unya labihan nakong kurata nga pagkasunod adlaw gihaya na. Kay matod pa sa silingan nga gikakita nako didto sa sentro, si Romy nadakinas didto sa tugkaran sa ilang balay human ikaparada ang iyang sidecar,

natumba ug wala na magginhawa pagbaswat sa silingan nga midali pagtabang kaniya.

Samtang si Noy Peryong usab nagyawyaw ug namalikas nga morag mao nay kataposan sa kalibotan nga sa iyang pagkahilom diretsong nalugmok, naimpati sa hayblad. Kay kinsa ba gong amahana ang dili maimpas sa grabeng hayblad nga ang bugtong anak niyang nagsige lag laroy-laroy mipauli na sab nga nagsusapinday sa kahubog sa alak ug droga.

Ug sumala sab sa nahimong kasinatian ning tagsulat, ang labing epektibo kaayong tambal sa hayblad mao ang ahos. Wala gayoy makalupig sa ahos nga tambal sa hayblad. Kamatuoran kini nga nakita ning tagsulat sulod sa dugayng panahon, sa daghang katuigan.

Ang kamatuoran niana mao si Ago (Santiago Pepito) nga nahisakop sa Bisaya Editorial Staff sulod sa dugayng panahon. Kay bahin sa hayblad maingong walay makalupig kang Ago. Gani, si Ago dili unta dawaton sa management sa Liwayway Publishing kay may hayblad. Apan amo siyang girespondehan kay nagtuo kami nga si Ago maoy labing maayo alang sa position

nga butangan kaniya sa Bisaya Staff.

Ug tuod man, dangtan lag pila ka bulan si Ago giatake dayon sa grabeng hayblad, 270 over l40, labihang taasa morag bumubutong bulkan. Maong nasulod siya sa ospital og kaping semana kay dugay nga naulian.

Unya gidangtan lang sab og pila ka bulan, naestrok na sab si Ago nga ingon sa mas grabe. Kay ang iyang hayblad miabot nag 340 over 220. Sus labihan na hinuong taasa, morag bumubuto na gayod samas Bulkan Mayon. Maong nasulod na sab si Ago sa ospital nga dugay na sab nakagawas.

Busa maingon nga lisod ug pait gayod kaayo ang nahitabo sa kinabuhi ni Ago. Sigeng sulod-gawas sa ospital gumikan sa iyang hayblad nga nagsigeg balik-balik, wala gayod masanta sa mahal kaayong mga tambal nga gipagamit kaniya sa mga doktor bisan nakagawas na siya sa tambalanan.

Kaming mga kauban niya sa Bisaya staff naguol ug nahasol kaayo. Kay kinahanglang duawon namo siya kanunay didtos ospital tungod kay ulitawo pa si Ago niadtong panahona, ang iyang mga ig-agaw ug pagumangkon morag wala man kaayo magtagad niya. Busa kaming kaubanan niya sa Bisaya Staff ang naningkamot

kanunay nga makabalik siya dayon sa trabaho.

Ilabi na kining tagsulat maoy nabug-atan kaayo kay ang trabaho ni Ago isip literary editor nahipunta nako nga maoy movie ug poetry editor, labihang daghana sa akong basahonon kanunay. Maoy hinungdan nga sige kaming nagpakisusi kon unsay labing maayong tambal sa hayblad aron dili na magbalik-balik.

Sa kadugayan, may nakatudlo namo paggamit sa ahos nga daghan kuno ang nakalingkawas sa hayblad. Ug tinuod gayod kaayo, among namatud-an nga ang hayblad makontrolar ug masanta gayod sa ahos.

Kay si Ago wala na gayod maestrok pagbalik, wala na makasulod sa ospital gumikan sa hayblad. Ang nakaapan ug nakaproblema lang kay labihang bahoa. Kay bisan layo pa si

Ago didtos kalsada dayong sulod sa tugkaran sa Liwayway Publishing amo na dayong masingo ang kabaho sa ahos nga gikaon kanunay ni Ago. Morag makalipong.

Maoy hinungdan nga among gitambagan si Ago pagluto nga tibuok sa mga ahos nga iyang kan-on. Ug tuod man nawala ang baho sa ahos nga gikaon kanunay ni Ago. Nagdala god si Ago og daghang linutong ahos nga iyang makaon human maniudto.

Ug didto nahayahay na ang kinabuhi ni Ago, maayo nag panglawas kay nakontrolar na sa hingpit ang iyang hayblad. Naminyo siya ug nahamugaway ang panimuyo sa nahimo niyang banay. Maestra ang iyang napangasawa nga kauban ni Eterna (asawa ni Loreto Sardovia nga kauban sa Bisaya Staff) nga nagtudlo sa elementarya sa usa ka distrito sa Manila.

Diha sa maong kamatuoran nga nakita ning tagsulat sa kinabuhi ni Ago, namatud-an nga ang ahos maoy labing epektibong tambal sa hayblad. Barato pa kaayo. Mapalit sa merkado ug sa bisan asang tindahan. —

Sa kadugayan, may nakatudlo namo paggamit sa ahos nga daghan kuno ang nakalingkawas sa hayblad. Ug tinuod gayod kaayo, among namatud-an nga ang hayblad makontrolar ug masanta gayod sa ahos.

Love makes the time pass. Time makes the love pass. – Euripides

NAGHUBO si Marieta ug nagtapis lang og tualya nga nanaog sa silong ug misulod sa pansayan-kaligoanan sa nataran sa likod. Lapas sa iyang gitas-on ang nipa nga bungbong sa pansayan nga way atop. Walay baho ang pansayan kay kongkreto ang salog ug may inidoro. Puno ang plastik nga kontiner sa tubig nga gisag-ob ni Ramil sayo kaganihang buntag. Iyang gibutang ang tualya sa ibabaw sa bungbong ug naligo. Gamit ang kabong plastik, iyang gibuboan ang iyang ulo ug ang bugnawng tubig nga midailos paubos sa tibuok niyang lawas mihingilin sa kainit nga iyang gibati tungod sa lamigsing nga hangin. Iyang gisabonan ang iyang buhok, nawong ug liog ug nangwaswas. Gisunod niyag sabon ang tibuok niyang lawas sugod sa iyang dughan. Ang danglog nga bula sa sabon ug hapnoy nga hapuhap sa iyang palad nakapagimok sa iyang panit ug kaunoran. Gipaubos niya ang iyang kamot ug nasangit ang iyang palad sa iyang bilahan nga daw nawili sa kaanindot sa iyang gibati samtang naghimas-himas sa iyang atubangan. Gitental ang iyang mga tudlo sa pagpagana sa kaugalingon apan iyang gisanta ang tentasyon ug giundangan ang iyang gibuhat. Kay gusto niyang kasalo si Ramil sa pag-abot sa iyang kinalamian sa panghilawas. Gipaspasan niyag waswas ang sabon ug gitrapohan sa tualya ang iyang tibuok lawas.

Misaka si Marieta sa payag ug nagsuot og pinapuok nga purol ug tisirt nga dakog liab. Nanudlay siya ug gisusi ang iyang panagway diha sa gamayng samin nga gibitay sa bungbong.

Ang iyang kabatan-on milutaw diha sa lamurok niyang aping. Manghod siyag usa ka tuig ni Ramil nga kawhaan ug usa ang edad sa ilang pagtaban. Matod pas mga estorya, ang gugma nga giluom usa sa hinungdan nga modagsang ang bugas-bugas. Nahimuot siya nga nawala na ang bugas-bugas sa iyang nawong gawas sa pipila nga nagpabilin diha sa iyang agtang.

Oras na sa pagluto sa panihapon. Walay dibisyon ang payag apan may gipinig nga duha ka luna— ang katulganan ug ang kosina nga gigamit usab nga kan-anan. Gikuha niya ang kaldero nga gibutang sa lamesa nga hinimo sa kawayan, gisudlan og bugas ang kaldero, gikilisan ang bugas ug gitungtong ang kaldero sug-angan sa abohan nga nagyaka sa daplin sa kosina. Samtang nagbantay sa iyang gilung-ag, nagkagod siyag lubi. Ang tuno iyang iluto sa suso nga iyang gipamunit sa kabakhawan kaganihang buntag. Iyang gipug-an ang iyang kinagod ug gisulod sa kaldero ang sinalang tuno. Gipamutol niya ang tumoy nga bahin suso, gihugasan ug gisulod sa kaldero. Nagbudbod siyag tanglad nga iyang kinuha sa nataran nga uban sa hiniwa nga luy-a, sibuyas ug sili, iyang gipanakot sa tinunoang suso. Iyang gikuhaan sa nagsigang sugnod ang linung-ag nga naitihan nas tubig ug gibalhin sa sug-angan nga gitungtongan sa kaldero nga gilutoan sa sud-an. Gibinlan niyag baga ang kaldero nga gilung-agan sa humay nga hapit na maluto. Dihang naluto na ang tinunoang suso, iyang gipadaplin ang sugnod ug nagsugbag bulad nga tamban sa nahabiling baga.

Nagdako sa kosina nga gasul ang gigamit sa pagluto, sa sinugdan naglisod si Marieta paggamit sa sugnod nga kahoy. Apan, human sa daghang luha nga ming-agas tungod sa aso, nakat-on ra siya sa binukid nga pagluto. Nakat-on usab siya sa

pag-ayom-ayom kon unsay anaa ug magamit lakip na ang pagdaginot sa tubig nga sag-obon pa inay ipaagas lang sa gripo.

Nagsingabot na ang salumsom sa pagkahuman ni Marieta sa pagdegamo. Nagkabugnaw ang huyuhoy nga mipakiay-kiay sa lukay sa nag-inusarang lubi didto sa tugkaran sa payag. Diha sa bentana, mahinamon si Marieta nga nagpaabot sa pagsalop sa Adlaw ug sa pag-abot sa kagabhion nga moalim sa hapo nga mga lawas ug kalag. Mahinamon siyang nagpaabot kang Ramil. Ang lalaki nga iyang gitugyanan sa iyang kinabuhi ug hinungdan sa dakong pangahas nga iyang nabuhat. Ang pagpangga ni Ramil balsamo nga makahumpay sa kalaay sa tibuok adlaw nga pagbinugtong sa payag ug sa kamingaw sa dapit nga iyang gibiyaan. Si Ramil nga nakahatag kaniyag nagawas nga kalipay. Makihilawasnong panan-awon ang nagpasundayag sa iyang hunahuna samtang naglantaw sa Adlaw nga nagpaubos didto sa bilahan sa kaluhang bukid sa inahang isla. Sa dakong isla nga tabokon og baruto ug diin didto sila mamalit sa ilang panginahanglan.

Iyang gisugat si Ramil sa pultahan. Gihagkan siya ni Ramil. Mibalos siyag halok.

“Pag-ilis sa imong sinina ug pahulay sa di pa maligo,” ni Marieta pa nga mitabang kang Ramil sa pagpuwas sa kamesita niini nga naumog sa singot. Iyang gihayhay ang kamesita sa kordeso sa bentana. Sa Domingo pa siya manglaba sa sapa busa iyang gipauga ang hinuboan aron dili talumtomon.

Nanihapon sila human makaligo si Ramil. Gasalohan sa magtiayon ang panihapon nga nagyaka sa salog nga kawayan.

“Happy monthsary, Langga,” matod ni Marieta nga ang mga mata kundatan nga mingpasiplat kang Ramil.

“Aw, tuod, unom ka bulan na ta dinhi. Sori, Langga, wa koy gasa nimo.”

“No need, Langga. You’re the best gift to me.”

“Lami ning imong tinunoan,” ni Ramil pa nga mihigop sa sabaw sa suso. “Naa pay mas lami ana unya,” tistis ni Marieta nga makahuloganong misupsop sa suso.

“Ikaw, gyod. Kapoy baya magbasok sa uma.”

“Mawala ra nang imong kakapoy ug pamaol sa akong masahe.”

Sayong nangatulog ang magtiayon. Duol ang payag sa dagat ug madungog ang laylay sa balod nga moatrasabante sa lapyahan. Sadya ang awit sa mga mangloy didto sa kadahonan nga gibanwagan sa Bulan. Palong ang lampara apan nagpaambit sa kahayag ang Bulan sa mga bidlisiw niini nga minglusot sa gagmayng mga gihang sa bungbong sa payag. Ang alumom nga kahayag nakapadayag sa naglambid nga mga lawas. Duha ka lawas nga nagkausa sa kinaiyanhong paglihok sama sa ritmo sa pagtaob ug paghunas sa dagat ug sa pagsubang ug pagsalop sa Adlaw.

Buntag na sa pagmata ni Ramil. Mibangon siya ug milingkod sa banig. Iyang gianinaw ang natulog niyang kaipon. Gisuhid ang nawong niini. Diha pa ang pagpamula sa mga aping ni Marieta nga bilin sa mainiton nilang pakighilawas. Yano ra ang panagway si Marieta apan nindot ang tambison niining mga ngabil. Ang madanihong kurba sa lawas ni Marieta sobrang ibugti sa yano niining panagway. Wala siya magmahay nga iyang gitaban si Marieta ug nanimuyo sa hilit nga dapit. Tungod sa naghuros-huros nilang gugma ug kahinam sa usa usag, minglayas sila sa ilang dapit ug nag-ipon nga walay bendisyon sa ilang mga ginikanan. Hinungdan nga naundang ang ilang pagtungha sa kolehiyo. Dinhi sila magtago ning gamayng isla diin sila kasamtangan nga kinaugalingnong nanginabuhi. Kay wala maanad sa bug-at nga trabaho, sa sinugdan naglisod si Ramil sa iyang pagbugwal sa yuta nga iyang gitamnan og balanghoy ug lagutmon apan sa kadugayan nakat-on ra siya sa paghago ug pag-antos. Ug sa dili madugay makabaligya na siya sa abot sa yuta nga iyang giabangan. Si Marieta ang iyang inspirasyon aron makasugakod sa kalisod nga iyang gisudlan. Apan bisan pa, dili niya kalikayan ang kahadlok nga basin moabot ang adlaw nga mohupas ang ilang gugma ug uwag sa usag usa ug magbasol sa ilang pangahas nga magtaban.

Dala ang plastik nga sag-oban sa tubig, sabon-pangkaligo, tualya ug ilisan, mibaktas si Ramil habig sa amihan diin nag-agos ang sapa. Didto sa sapa siya maligo ug magkawos og tubig sa mabawng atabay nga gikalot sa tiilan sa pangpang. Sa wala pa siya mopadayon pagpaubos ngadtos sapa, milantaw siya sa sidlakan. Taas na ang gintang sa Adlaw gikan sa bukid diin kini mosubang. Nanaghoy si Ramil samtang nagbaklay subay sa dalandalan panaog sa sapa. Nahinanok pa si Marieta sa iyang pagbiya sa payag. Maatrasawo ang ilang pamahaw apan walay angay dalian kay dili siya moadto sa uma karong adlawa. Nakasaad siya kang Marieta nga motabok sila sa dakong isla.

(KATAPOSAN)

Gugma sa kabatan-on. Gipatughan. Gipauyonan. Ug ang mga responsabilidad buyon niini…