Manila Bulletin

Ang Katawa usa ka Maayomg Medisina

Ni FELIX B. DARAY

Laughter really should be part of your daily “routine” if only for a few minutes a day. Don’t take it seriously, laugh at yourself and share even your most embarrassing experiences.

-- Exel V. Dyquiangco

KINAIYA sa tawo ang pagkatawa. Usa kini ka panalangin o blessing ug prebilihiyo sa tawo. Gikan sa gamayng bata sa mag-usa ka bulan pa, mosugod nag katawa uban sa madanihong pahiyom. Malingaw kang magsud-ong, ug dayon mosugod kag hagwa. Sa magtuig na, lingaw kaayo ang mga ginikanan nga mopakatawa sa bata, uban sa paghalok, pagsultig mga pu’ng nga di usahay hisabtan, aron makakatawa ang bata. Kini usab ang pagpakita ug tam-is nga pagmahal.

Sa atong mga magazine sama sa atong Bismag, Liwayway ug Hiligaynon ug uban pa, adunay kolum nga Gitikgitik, Magtawanan Tayo, Laughter aron lang mahikatawa ang magbabasa. Sa mga TV program adunay salida nga mopakatawa sama pananglit sa “Mr. Bean.” Aron lang gyod ganahan ang mga bata, gihimoan kinig carton figures. Bisan sa atong lokal nga mga TV show, daghang kataw-anan mga salida kanhi nga gibidahan ni Dolphy, Chiquito, Babalo, Rene Requistas ug Chichay ang “John en Marsha” nga di mapungan nga mobahakhak kag katawa. Ug niining panahon karon, misiaw ang daghang kataw-anang salida sama sa “Bubble Gang”, “Iskul Bukol”, “Showtime” ug uban pa. Gawas pa niana, sa mga inadlaw natong kukabildo sa atong kahigalaan mogawas ang mga estoryang “green joke,” nga morag hilas paminawon, apan ang uban baya tinuod nga nahitabo; mahikatawa kang maminaw. Mogawas ang daghang jokejoke nga estorya ilabi nag nakatubil na. Ug gani, nahimoan ug record ang “Kontes sa Hambog” ni Yoyoy Villame

ug Max Surban aron lang gyod mokagiki og katawa ang naminaw.

Niadtong 1990’s dihay salida nga akong nalantawan nga gidala ni Robin Williams. Iyang gihulagway ang kaagi ni Doktor Patch Adams nga gitawag siyag “jolly doctor” sa Amerika. Ang iyang estilo: maayo siyang mopakawata sa iyang mga pasyente. Aron lang gyod dugang nga makakatawa, naggamit siyag props ug mga dulaan o toys nga maoy iyang himoong “pokes fun” o pagpakatawa sa iyang pagpanambal sa cancer patients sa ospital. Sa usa ka scene, miingon siya:

“Remember laughing? Laughter enhances the blood flow to our body’s extremities and improves our cardiovascular function.”

Sa iyang pagtuon, nasuta niya nga sa atong pagkatawa, adunay organo sa atong lawas nga mopagawas og endorphins nga mopagaan sa pagpadagan sa oxygen and nutrients sa atong kaugatan ug mopabuga sa mga nagbara nga apol-apol nga dugo aron kini matunaw. Ang pagkatawa mopaluag sa atong dughan og ma-exercise ang atong kasingkasing. Matod pa niya, “Laughing protects the heart and increases the blood flow lessening the risk of cardiovascular diseases. Human therapy more commonly known as laughter is a contagious treatment that binds people together through intimacy and happiness.”

Ako usahay, mokatawa nga pinugngan bisan ako rang usa kon mahinumdom sa kanhing kataw-anang kasinatian. Apan para nako, usa kini ka normal nga lihok sa tawo. Ug gani kon laayon kong mag-inusara sa balay, mogawas ko, moadto sa

newstand, mobasa sa “Jokes” sa Superbalita, usa ka lokal nga tabloid. Maminaw kos FM radio nga kanunay mopabuhagay og mga joke. Usahay pod, moliso kos TV, mangita og kataw-anan nga salida sama sa “Mr Bean.” Medyo moluag ang akong ginhawa ug mawala ang kabug-at sa ulo.

Ang pagkatawa makawagtang sa mga kaguol, kalaay, ug kakapoy; mopaluag sa imong dughan ug hunahuna. Kini kuyog sa atong pagtubo. Ug gani sa gagmayng bata pa kita, nagsugod nag kagikig katawa bisan wa pay buot ug di pa gani kalakaw. Lingaw kayo ang mama nga mohadla sa bata. Bisag way angay kahimut-an, mokatawa. Ang pagkatawa sugdan og pahiyom. Sa managhigala, sa atong pamilya, ug sa bisan asang dapit sa kalibotan, anaa kanunay ang katawa kay kini ang nagsandurot sa matag usa. Sa mga speakers sa bisan unsang okasyon, lakbitan gyod og joke. Ang katawa usa ka lamas sa atong kinabuhi.

Dili ako malimot sa panultihon nga nagaingon, laugther is a good medicine.—

Ang pagkatawa makawagtang sa mga kaguol, kalaay, ug kakapoy; mopaluag sa imong dughan ug hunahuna. Kini kuyog sa atong pagtubo. Ug gani sa gagmayng bata pa kita, nagsugod nag kagikig katawa bisan wa pay buot ug di pa gani kalakaw.

Klasiko

tl-ph

2023-03-01T08:00:00.0000000Z

2023-03-01T08:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/281689734023179

Manila Bulletin Publishing Corp