PAGTANOM KAG PAGTATAP SANG CACAO

MAY bag-o karon nga baridad sang cacao nga ginatawag Amelionado nga nasapwan amo ang pinakamaayo nga baridad nga natukiban sa Los Banos.

ANG PAGPILI SANG BINHI

Ang pagpalapta kag pagpatubo sang cacao amo ang paagi sa liso. Ini ang pinakapopular nga pamaagi sa pagtanom sang cacao. Mangita sang mga liso gikan sa maayo nga sahi sang cacao, dalagku ang mga bunga kag madamo kon magpamunga ini. Pilion ang dalagku nga mga bunga kay maayo ini kuhaan sang binhi.

PAGHANDA SANG MGA BINHI

1. Buk-on ang gulang nga bunga sang cacao kag kuhaon ang mga liso.

2. Idirekta tanom ang kada isa ka liso sa nahanda nga plastic bag nga kasarangan lang ang kadaku.

3. Pilion ang maayo nga sahi sang liso kag pahigdaon ini kon magtanom sa plastic bag.

4. Ang duta nga ginbutang sa plastic bag kinahanglan mikslado sang dunot nga dagami, duta kag mala na nga higku sang mga hayop.

5. Bunyagan sang regular ang mga binhi nga natanom sa plastic bag.

6. Kon itanom na sa nahanda nga talamnan, pihuon nga

madamo na sang dahon ukon mataas na ang binhi agod patod nga mabuhi gid ini sa ginsayluhan nga duta.

7. ANG PAGHANDA SANG DUTA NGA TALAMNAN SANG MGA SEEDLINGS

1. Maggamit sang pisi agod ilinya sing tadlong sa talamnan sang cacao.

2. Takson ang antad sang tagsa ka seedlings paagi sa paggamit sang lipak ukon palpal.

3. Sa tagsa ka palpal, magkutkot sang buho nga 30 sentimetros ang kadalom kag 50 ka sentimetros ang kalapad.

4. Isaylo ang seedling halin sa plastic bag sa sulod sang tatlo tubtob walo ka bulan nga gintanom ini nga liso kag nian handa na sa duta nga talamnan sini.

5. Itanom sa duta nga may antad nga lima ka metros ang kalayuon sa tagsa ka tanom.

6. Ang buho nga gintamnan kinahanglan may miskla nga 250 grams nga abono ang duta. (14-14-14)

KINAHANGLAN ANG HANDONG SA MGA TANOM

Magtanom sang shade trees agod maamligan ang mga cacao seedling nga gikan sa direkta nga silak sang adlaw kag mabaskog nga hangin. Ang handong kinahanglan makatabon sing 4-60% sang kabilugan nga planting area. Ang ipil-ipil kag Madre de cacao mahimo magamit bilang shade trees kag kinahanglan matanom ang mga ini anom ka bulan antes ang pagsaylo sang mga cacao seedlings.

ANG PAGPANGHILAMON

Hilamunan ang palibot sang seedlings kag sang shade trees kay ang mga hilamon kag mga gamhon nagapalumbaanay man sa pagtubo tungod may abono ang duta. Kinahanglan ang pagpanghilamon tungod ginaagaw sang hilamon ang abono nga para sa tanom nga cacao. Dugang pa nga kon madamo ang hilamon kag mga gamhon, diri magatuhaw ang mga peste kag mga balatian nga magaatake sa cacao.

Lambunan ang puno sang tanom agod makasuyop man ini sang hangin nga iya kinahanglan sa maayo nga pagtubo.

Ugalion man ang pagtabon sang mga puno sang tanom sang labhang, dagami, mala nga mga dahon sang saging, bagaso sang tubo, inagsap sang kahoy ukon ano man nga mga pangtabon sa puno sang cacao agod indi ini madali magmala tungod sa init sang adlaw.

PRUNING

Ang pag-utod sang nagasulobra na nga mga sanga sang tanom mahimo himuon sing makaisa sa tagsa ka tuig agod mahatagan sang kahigayunan ang silak sang adlaw nga makalusot sa kabug-osan sang tanom. Sa sini malikawan ang pag-atake sang fungus infection. Kuhaon gid ang nalaya nga mga sanga nga may balatian sa tion sang tig-ilinit. Utdon ang indi maayo nga pagtubo nga mga sanga. Butangan gilayon sang coal tar ukon white lead ang nautdan nga bahin sang kahoy agod malikawan ang pag-atake sang inpeksyon sa tanom. Ang mga shade trees kinahanglan man mapang-utdan sang nagasulobra nga mga sanga kasubong sang cacao.

PAGPATUBIG SANG CACAO

Kinahanglan gid sang tanom nga cacao ang pagpatubig ukon pagbunyag. Apang kon tig-ulolan kinahanglan indi pagpapundohan sang tubig ang mga puno sang cacao. Maayo ang pagtubo sang cacao kon wala nagadanaw ang puno sini kon tig-ulolan.

Ang tanom nga cacao nagasugod sa pagpamulak apat tubtob lima ka tuig matapos ini matanom. Ang mga bunga nagadalagku kag nagagulang sa sulod sang apat tubtob lima ka bulan. Puksion lamang ang mga gulang na nga mga bunga agod mahimo ini nga tabliya ukon cocoa.

Kon indi gilayon maipu ang gulang nga bunga sang cacao, ang mga liso sini magatubo kag indi na maayo sa cocoa processing.

Ang cacao growing may daku nga potensyal sa aton pungsod tungod 5% lang sang present demand ang masabat sang manogtanom sang cacao.

Nakuna naton ini nga impormasyon sa pagtanom kag pagtatap sang cacao sa magasin nga Greenfields.—O