Manila Bulletin

MAY KALIPAY MAN SA KAUMHAN

NI ERNESTO L. LASAFIN

>>Bangod may natabu na sa tunga sang magkahagugma nga sanday Marcel kag Lean, namat-od sila nga magpakasal anay sa huwes. Apang ang iloy ni Lean luyag nga makasal na sila sa simbahan. Ginsugid ni Marcel sa iya iloy nga si tya Prescing ang pamat-ot nga ni sang iloy ni Lean. (IKA-14 NGA GUA)

ANG kakibot kag kadirham nga kaina lang nabatyagan sang dalaga, nabayluhan man sang nagapanglambas nga balatyagon sang kakunyag nga gintuga sang daw kuryente nga halok ni Marcel sa iya. Baha sang kakunyag nga naglumos sang kasingkasing sang isa ka tinuga nga nagahigugma man sa pareho nga tinuga nga iya man ginakahidlawan nga mapahalipay. Hinugot man sang dalaga ang paghakos sa iya kahagugma. Dayon nag-us-os sila nga duha sa salog.

Sing may kalangkag nga ginpahigda si Lean ni Marcel sa kama. Kag gilayon man nga nalimtan nila ang murto, bangod nangin masaku na sila sa mga bagay nga bulohaton sang duha ka tinuga nga nagapakamahal man sa isa kag isa.

Pagkaaga, bisan may kakulangan ang oras sang ila pagtulog, si Marcel may kapagsik gihapon, maaga pa nakabugtaw kag dayon man naligo. Iya dayon man ginpukaw si Lean paagi sa halok pagkagwa niya sa banyo.

“Mahal, aga na, wala na ang murto,” nagayuhom-yuhom si Marcel nga ginsugoran naman ang paglahog kay Lean kag ginhimashimas pa ang butkon kag abaga sini.

“Ikaw, ha, wala pa gani kita makasal sige-sige na lang ang pagintu mo sa akon,” daw nagasunggod nga napulong ni Lean nga dayon man bangon.

“Indi ka magpalibog sina kay pag-abot naton sa Bacolod, ina gid ang una naton nga asikasuhon,” pasalig ni Marcel kay Lean pero sige pa gihapon ang pagyuhom-yuhom samtang ginapiod ni Lean ang manipis nga habol nga may mansa nga pula nga mamala na.

“Dalhon ko ini kag itago,” tinangla ni Lean gikan sa footstool nga iya ginalingkuran si Marcel samtang nagahipid sang manipis nga puti nga habol. Nahangpan man ni Marcel ang buot silingon ni Lean, gani pagtindog sini pinugtakan man niya liwat ini sang halok sa bibig.

“Sige, maligo ka na kay mamahaw anay kita. Maga-alas singko na ang oras. Hustohan lang nga pagdangat sang mga tudlo sang orasan sa alas sais y medya nakasaka na kita sa ferryboat nga magatulak pa-Bacolod sa alas siete.”

Nagsaylo man sa pihak nga kwarto si Lean sa pagpaligo.

Samtang nagailis si Marcel, nadumdoman niya ang iya pangako sa iya iloy nga hiwaton ang kasal nila ni Lean sa Disyembre kay mapauli si Marianela sa pagtambong man sa okasyon nga hiwaton sa Bacolod kag indi sa Murcia nga banwa sang pamilya ni Lean . Subong daw magabag-o ang ila natalana nga pagtambipalad ni Lean sa simbahan nga amo gid ang luyag sang iloy ni Marcel nga si Tya Prescing.

Tinawgan ni Marcel ang iya iloy. Si Deo ang nagsabat kay nagapaligo ang iya lola.

“Maayong’ aga man, Deo. Si Lola mo?”

“Sa banyo pa sia, Uncle Marcel,” sabat man ni Deo sa tiyo.

Amo man ang paggwa sang tigulang gikan sa banyo.

“Lola, si Uncle Marcel, luyag ka mahambal,” sugata ni Deo sa iya lola.

Daku man ang katingala pero wala sang kakibot si Tya Prescing nga aga pa gid nanawag ang anak nga kalasalon. Pero daw wala man ining iloy ni Marcel sing may nabatyagan nga may malain nga natabu sa iya kag sa iya nobya. Ano bala ang problema ni Marcel?

“Nay, ari pa kami sa Dakbanwa sang Iloilo, kay may mga remalaso nga nagkalatabu sa kompanya sang ferryboat nga nagabiyahe Bacolod-Iloilo. Pero wala man sang malain nga natabu sa amon. Lamang, indi ko na masunod ang luyag sang aton katigulangan sadto nga ang amon kasal dapat himuon lang sa simbahan suno sa aton relihiyon. Kag indi na putli ang babae nga dalhon ko sa atubang

sang altar, nga tradisyon man dira sa aton,” panugiron ni Marcel sa iloy nga waay man sing kasubo ang tingog. “Kinahanglan makasal anay kami sang hukom ukon alkalde man ugaling magpakasal sa simbahan.”

Nakibot man si Tya Prescing sa gintuad sang palangga nga anak nga iya ginakabig man nga laon na. Nabawi man gilayon ni Tya Prescing ang kakibot sa indi niya ginapaabot nga matabu nga himuon sang masinulondon nga anak.

“A-ano ang buot mo hambalon, may natabu na sa inyo ni Lean?” usisa sang iloy kon nakahimo ang anak sang paglapas sang kinaandan nga kinaugali sa uma.

“Huo, Nay, napaslawan ako sa akon pangako kay Lean nga iatubang ko sia sa altar nga wala sang mantsa kundi putli ang iya pagkababae. Pero, indi man namon lubos nga gintuyo ang nabuhat namon nga kasaypanan. Gani, dapat makasal na kami sa sulod sining bulan sang Septyembre. Isugid ko ugaling sa imo kon ano ang natabu, Nay.”

MARTES nga adlaw, alas kwatro sa aga sang kibuton si Tya Prescing sang tagring gikan sa cellphone nga bag-o lang niya gintungtong sa ibabaw sang lamesa sa kalan-an nga kaiping sang banyo. Sandig sa iya pamatyagan, si Tya Prescing nakapat-od nga si Marcel ang nagatawag. May indi naman bala maayo nga natabu sa anak?

Wala nagsayop ang pamatyagan ni Tya Prescing nga si Marcel ang nagapanawag paagi sa cellphone. May emerhensya bala nga natabu sa anak? Pinulot sang tigulang ang diutay nga cellphone kag may diutay nga pagkurog ang tingog nga nag-hello.

“Nay, si Marcel ini. Maayo kay nagabugtaw ka na,” matawhay kag maathag man ang panghambal sang anak. Daw nahuwasan man ang tigulang. Wala sing malain nga balita gikan sa Bacolod.

“Kinaandan nga nagamata na ako pag-abot sang alas kwatro, tigulang na abi ang imo iloy. Manugpaligo na ako sang magring ang telepono. Ano bala ang kahimtangan ninyo dira?” nabungat sang iloy ni Marcel.

“Nay, may diutay lang kami nga indi nahisugtan sang iloy ni Lean. Indi ini magsugot nga sa Disyembre pa kami ni Lean magpakasal sa simbahan, kundi subong na. Ang iya amay wala sing natugda kay luyag sini nga indi nila pagpahilabtan ang pamat-od sang kamagulangan nga anak. Si Lean amo ang nagpatapos sang tatlo ka utod sini sa kolehiyo kag may mga trabaho na,” panugiron ni Marcel.” Gani, ginatahod gid sang amay ang pamat-od sang anak.

“Nagpahuway na bilang tsuper sang pribado nga salakyan ang amay ni Lean. Ang iloy retirado naman nga empleyada. Sa Bacolod sila nagapuyo upod sa tatlo pa Ka mga utod ni Lean nga nagakolehiyo,” dugang ni Marcel nga nahambal sa iloy.

Ang pagpamatok sang iloy ni Lean sa pagtalana sang kasal sang duha ang ginkatingalahan ni Tya Prescing.

“Ngaa nagpamatok ang iloy ni Lean? Ginsugiran bala ninyo nga nakasal na kamo sa huwes?” pakiana sang nabalaka man nga iloy.

“Nay, si Lean ang nanugid nga nakasal na kami sa hukom sa Bacolod kahapon. Nakita kami sang isa niya ka utod nga empleyado sang piskalya sa Bacolod, gani napilitan si Lean nga magtuad sa iya iloy sang kadtuan sia sini sa iya apartment nga malapit sa unibersidad. Sa iban nga kalye nga malayu diutay ang ginapuy-an sang mag-asawa kaupod sang tatlo ka nagabutho nga anak. Indi sa amon ginaobrahan ni Lean nga bulothoan nagakolehiyo ang tatlo ka mga utod ni Lean,” paathag ni Marcel sa nagtuhaw nga problema nila ni Lean.

“Anak, ti ano ang inyo ginabuko, dapat ko bala kadtuan ang iloy ni Lean agod ako ang magpaathag sa iya para mahangpan man ang inyo kahimtangan nga daw ginahatagan niya kamo sang problema? Ako wala gid sang pagkuntra sa inyo plano, lamang luyag ko kuntani nga makatambong sa inyo kasal ang inyo utod nga si Marianela. Pero, mahangpan man kita sang imo manghod. Magatinipuntipon ugaling kita nga magpamilya kon makaretiro na si Marianela. Gani, sa inyo ina kon ano ang mahisugtan ninyo ni Lean. Kami lang ni Manong Remo kag Manang Raquel mo, si Deo kag ako ang magatambong sa inyo kasal sa simbahan,” pahayag sang mainunongon nga iloy sa pinalangga nga anak.

“Nay, masugilanon anay kami ni Lean kon kinahanglan nga magpatunga ka sa amon sang iloy ni Lean agod uloulohan sia. Siling ni Lean, kon indi sia maabtan sang iya bulanan nga bisita sini nga semana sugod sang Sabado, kay nagalainlain nga petsa sia ginaduaw sini sa sulod sang anom ka adlaw nagasugod na sia sa pagmabdos. Basi pagkatapos sang tatlo ka bulan nagabusyad na ang iya tiyan, kundi makahuloya na matuod nga magpakasal kami sa simbahan. Basi amo ina ang ginakahadlukan sang iloy ni Lean. Nay, ikaw sang nagamabdos ka sang tatlo ka bulan, hilmunon na bala?”

“Anak, depende ina sa panglawason sang babae, kon matambok sia may ara nga hilmunon na dayon, pero indi man tanan. Kon hustohan lang ang lawas katulad ko sadto indi masyado nga hilmon kay daw nagtambok lang ako,” paathag ni Tya Prescing kay Marcel sandig sa iya inagihan. “Sa kaso ni Lean, natural nga nagasugod tambok ang babae sa edad niya, pero indi siguro hilmunon ang pagbusong niya sa sulod sang tatlo ka bulan luas kon himutaran mo gid ini sia kay daw naglapad sina ang magtimbang nga balikawang.”

“Sige, Nay. Manawag lang ako liwat kay masulod pa ako sa opisina. Kag ma-half day lang ako kay himuson ko pa ang akon hulot sa apartment para sa pagbalhin ni Lean karon sa hapon,” paalam ni Marcel sa iloy.

Nagayuhom-yuhom gid ang tigulang kay may asawa na ang iya anak nga ikaduha kag masaksihan pa niya ang pagdaku sang iya apo nga madugay na nga ginapaabot man sang tigulang kay tatlo pa lang ang iya kaapuhan sa duha ka anak.

Pagkatapos paligo sang iya lola, si Deo nagbulos man sa pagpaligo kay aga pa ini nga nagabangon kag mag-jogging. Duha ka kilometro adlaw-adlaw ang ginadalagan sang solterito.

Matapos makasuksok si Deo sang iya uniporme sa pagbutho, naggwa sia sa kalan-an kon diin nagapangape na ang iya Lola Prescing.

“Lola, si Uncle Marcel bala ang nagtawag?” pamangkot ni Deo sa lola kay may kahambal ini sa cellphone sang iya paggwa agod mag-ehersisyo.

Sa panulok ni Deo malipayon gid ang iya lola nga nasayran man niya nga nagakalangkag gid nga sa madason nga tuig madugangan na sang isa pa ang iya tatlo ka apo.

“Huo, si Uncle Marcel mo ang nagtawag kay basi mapakasal na sila ni Tita Lean mo sa bulan nga ini, ti sanday Nanay mo kag Nene Pane indi makatambong,” pero may kasadya nga nasambit ni Tya Prescing sa apo nga si Deo.

“Lola, kundi ma-absent lang si Nene Pane sing isa ka adlaw. Kon Domingo ang kasal, Biernes sang hapon mahimo nga ari na sanday Nanay kag si Nene Pane. Sa Lunes naman ang pagbalik nila nga duha sa Manila,” panugyan ni Deo sa iya lola.

“Mahimo nga Domingo man nga adlaw ang kasal sa simbahan nanday Uncle Marcel kag Tita Lean mo. Matawag ako dugay-dogay kay Nanay mo agod sugiran sia sang plano sang imo Uncle Marcel nga pagpakasal na,” sugpon sang lola.

Makaligad ang duha ka oras, ang tatlo ka mga apo ni Tya Prescing nga sanday Deo, Carina kag Carmi nga anak ni Lara magkaatubang na sa lamesa nga kalan-an sa pagpamahaw agod magsulod sa klase nga nagasugod alas otso sa aga. Sang magpaalam na si Deo sa iya Lola Prescing, nakailis na man ang tigulang nga ayhan may kadtuan.

“Lola, diin ka makadto?” daw namag-o si Deo sa lola kay sugod sang magbukas ang klase wala pa niya ini makita nga naglakat sing maaga pa gid. Sa paglakat ni Deo pakadto sa bulothoan kon aga, sa iya hardin masunson ang lola sa iya pagpaalam.

“Mapa-Caipilan ako, Apo ko,” sabat sang tigulang. “May baklon lang ako. Kon mag-abot si Marit amo ang paglakat ko. Indi ka magkabalaka kay waay na nagalingin ang ulo ko, matapos ko naubos ang ginreseta nga bulong sang doktor. Indi na kinahanglan nga may upod ako pakadto sa Caipilan.”

“Sa waay pa ang tigpalanyaga makapauli ka naman siguro, Lola,” nabungat ni Deo sa iya pagpaalam sa lola.

“Puwede ina kay madamo man ang nagabiyahe nga dyep padulong diri sa aton, Apo ko.”

Naglakat man dayon ang tatlo ka apo ni Tya Prescing pakadto sa eskwelahan pagkatapos magbisa sa tigulang bilang pagpaalam.

Pagkalumbos sang tatlo ka bata, nagtawag dayon si Tya Prescing sa anak nga si Marianela sa Metro-Manila.

“Nay, paano kamo dira? Kamusta na si Dongdong ukon Deo ang imo apo nga ginpatapok sa bukid,” may lahog ang nasambit ni Marianela sa iloy.

“Bag-o lang sila nga tatlo naglakat pakadto sa bulothoan. Kag abi mo daw mga utod lang ni Dong ang duha. Si Carina nga gulang sang isa ka bulan sa iya pero Grade 5 pa lang kay waay dayon ginpabutho sang inyo pakaisa daw manghod lang niya. Ang anak ni Lara nga si Carmi nga Grade 1, ginautitid gid ni Dong kon ano ang problema sang bata nga babae,” panugid ni Tya Prescing sa anak.

“Nay, maayo gali kay but-anan na ang anak ko nga lalaki. Dapat lang ina kay sia ang tal-os sang namatay nga iya amay sa pagbulig sa akon ginahandom nga buhaton para sa aton mga kadugo. Kon wala lang kuntani nagtaliwan si Dato, malipayon gid kami nga apat,” may paaman nga panghayhay nga namitlang ni Marianela sa iloy.

“Ara ka naman, malipayon man si Dato kon diin man sia subong kay mabuot man ang duha ninyo ka anak, labi na gid si Dong. Katulad sang inyo amay, pat-od nga nagakalipay gid sia kay madinalag-on man kamo nga tatlo sang but-anan nga mga anak,” tambing ni Tya Prescing sa nasambit sang anak.

“Nay, ano na ang progreso sa plano nanday Manong Marcel sa ila kasal? Pagkatapos nga napakilala niya ang iya nobya dira sa aton mga himata, wala na ako sing nabaton nga balita dira gikan sa inyo ni Manong Remo,” muno ni Marianela sa iya iloy. “Katatlo ako nanawag kay Manong Marcel, pero masaku ayhan sia sa gwa kay wala sang nagsabat sa iya landline sa apartment, bisan text ni Nene Pane sa cellphone wala man sini ginsabat.”

“Nakasal na sanday Manong Marcel mo sa huwes sang nagligad nga Lunes. Kag luyag sang iloy ni Lean nga sa bulan sang Septyembre makasal man sila sa simbahan. Kon sa Disyembre pa basi nagabusyad na ang tiyan ni Lean kundi makahuloya na, amo ina siguro ang

ginakatahapan sang iya iloy kon ngaa nagpahilabot ini,” panugid ni Tya Prescing sa anak.

“Kanugon nga indi kami makatambong ni Nene Pane sa kasal nanday Manong Marcel sa simbahan,” muno ni Marianela.

“Anak, nahambalan namon ni Dong ina. Ang panugyan ni Dong kay Domingo man ang plano nga pagpakasal sang iya Uncle Marcel kag Tita Lean bangod nagatrabaho man sila nga duha, mag-absent lang sing isa ka adlaw si Nene Pane. Biernes sang hapon ukon Sabado sang aga kamo maeroplano pakadto diri. Sa Sabado sang hapon mapa-Bacolod na kita nanday Manong Remo kag Manang Raquel mo, Nene Pane kag Dong. Lunes na ang balik ninyo sa Manila.”

“Ay, husto si Dongdong, Nay. Ako madali lang makapangayo sang leave kay nagsulobra na gani ang adlaw sang akon furlough nga indi ko nagamit sa pagbakasyon,” udyak ni Marianela nga nagpalanglapaw man ang kasadya tungod sa kahamtong na sang isip sang iya anak nga lalaki. “Nay, kon manawag sa imo si Manong Marcel sugiran mo lang nga matambong kami ni Nene Pane sa iya kasal sa simbahan.”

“Sige, ako ang mahibalo sina,” kag nagpaalamay na ang magiloy.

SANG udto sang magpauli ang mga bata gikan sa bulothoan, wala pa si Lola Prescing nila. Si Marit lang ang ila naabtan sa puloyan nga amo ang nagtatap sa panyaga sang tatlo.

“Nang Marit, wala pa gali nakapauli si Lola Prescing,” muno ni Deo. “Kag wala ni Lola nadala ang iya cellphone.”

“Sang maglakat ang inyo lola nagbilin sia sa akon nga basi indi gilayon sia makapauli kay makadto pa sia sa inyo mga himata didto sa banwa sang Caipilan,” sabat ni Marit kay Deo nga nabalaka man sa iya Lola Prescing.

“Ngaa daw masaku gid si Lola? May sinambit bala sia nga problema, Nang Marit?” pakiana ni Deo sa salaligan sang iya Auntie Raquel nga pirme man nagatatap kanday Deo kag Carina kon may laktan ang ila lola nga wala sing magluto sang kalan-on sang duha ka bata.

“Wala man, basta naghambal lang nga mabisita sia sa inyo mga kadugo sa banwa.

Basi may mga paryente kamo didto sa banwa kay piesta sa isa ka sityo didto sa Bucay nga kaiping sang poblasyon,” pakut-pakot ni Marit.

“Nagbisita si Tya Prescing sa iya mga himata kay may maayo sia nga balita para sa ila,” muno ni Marit.

Daw nagtawhay man ang pamatyag ni Deo sa ila pagbalik sa eskwelahan nga tatlo nanday Carina kag Carmi, kay wala man problema ang iya Lola Prescing.

Pero sa hapon sang pagpauli na sang tatlo ka bata gikan sa bulothoan, si Lara na ang ila naabtan sa balay ni Tya Prescing. Daw natingala gid si Deo nga wala pa makapauli ang ila Lola Prescing.

“Nang Lara, nauna ka pa sa amon. Waay pa bala nakapauli si Lola Prescing?”

“Nauna ako sa inyo kay tunga sa adlaw lang ang amon klase. Kag nakaangkas ako sa dyep nga nagasugat sang isa ko ka kaklase, gani nakapauli man ako dayon.”

(PAGAPADAYUNON)

NOBELA

tl-ph

2019-06-26T07:00:00.0000000Z

2019-06-26T07:00:00.0000000Z

https://manilabulletin.pressreader.com/article/282484300292507

Manila Bulletin Publishing Corp