Pulo Nga Pantasma

(Napatik sa Bisaya, Marso 18, 1935)

USA ka kasugiran nga nagpabilin hangtod karon sa Portugal mao ang mahitungod sa pagpangita sa misteryosong pulo nga ginganlag Pulo Sa Pito Ka Siyudad. Ug kining sugilanon mahitungod sa katingalahang panaw ni Don Fernando de Ulmo aron pagkaplag sa maong pulo.

Si Don Fernando mao day nagtuo nga hikaplagan gayod niya ang Pulo Sa Pito Ka Siyudad. Alang sa uban, ang mga sugilanon bahin sa maong pulo mao lamay bunga sa taas

nga paglupad sa handurawan. Nakigsabot ug gitugotan siya sa hari sa Lisbon sa paghimog panaw, ug gisaaran pa nga kon hikaplagan niya ang misteryosong pulo, siya si Don Fernando itudlong adelantado sa Pulo Sa Pito Ka Siyudad.

Sa tanang natahap sa katarong sa tuyo ni Don Fernando, si Don Ramiro maoy labing wala mahimuot. Hugot siya nga wala motuo sa sugid bahin sa Pulo Sa Pito Ka Siyudad. Maoy paghunahuna niya nga si Don Fernando nawad-an sa maayong pangisip. Si Don Fernando pamanhonon sa iyang bugtong anak nga si Serafina. Karon, gihugot na ni Don Ramiro ang pagsupak sa kaminyoon sa duruha, samtang si Don Fernando magpadayon pa sa iyang pagtuo bahin sa pulo nga giasoy sa kasugiran.

Sa lain usab nga bahin, gilubos sa batan-on ang tinguha sa pagpakasal una kang Serafina sa dili pa siya mohimo sa makuyawng panaw.

Usa ka adlaw niana, ang iyang tuyo gibungat niya sa amahan sa dalaga. Ang iya hinuong nadawat mao ang pagpangasaba ni Don Ramiro, lakip ang paghingalan kaniya og buang, ug gipahimangnoan nga dili na siya makigkita kang Serafina. Kining pagdumili nakahugot hinuon pagsamot sa tinguha sa batan-on paghimo sa iyang walay segurong panaw. Gipamaligya dayon niya ang iyang mga butang aron paghipos sa dakong salapi nga igugol sa panaw.

Sukad sa iyang paghingilin sa batan-on, si Serafina gibaoran ni Don Ramiro sa dili na paghandom kang Don Fernando. Ang ganghaan kanunayng gipatakpan sa amahan. Apan ang tinarangkahang ganghaan wala makapatay sa pagbati sa dalaga. Kanunay sa

Bulanong gabii si Serafina maglingkoran sa balkon sa iyang lawak nga rinehasan sa puthaw. Sa mga balaknong gabii anhi dinhi ang duha ka managhigugmaay mangawat paghimamatay.

Miabot ang adlaw nga si Don Fernando andam na paghimo sa iyang panaw. Nianang gabii, ang managhigugmaay mipahimulos sa kataposan nilang paghimamatay. Ang maanyag nga Serafina nasubo sa kasingkasing ug puno sa maitom nga katahap; ang iyang hinigugma tugob sa kalaoman ug pagsalig. Nasaksihan didto ang mainitong mga panumpa, gibungat ang mga katahap sa pagluib. Si Serafina nakabati na sa pagka mabalhinon niadtong mga tawo nga magpanawan sa dagat. Dili ba kaha si Fernando makatagbo og laing hinigugma sa ubang kayutaan? Dili ba kaha mahitabo nga usa ka maanyag sa Pulo Sa Pito Ka Siyudad ang makapanas sa larawan niya sa panumdoman ni Fernando?

“Ako, magluib kang Serafina? Dili, dili gayod!” Nagluhod si Fernando, tinampok ang dughan, nanumpa, tinawag ang Bulan sa pagsaksi.

Si Don Fernando usab dunay katahap. “Dili ba kaha si Serafina hinuon ang makalimot sa iyang gipanumpaang saad? Dili ba kaha madani sa laing maghahalad nga mahiuyonan sa iyang amahan?

Si Serafina mibalos usab pagpanumpa, pinataas sa kalangitan ang mga kamot, ug mitawag sa Bulan sa pagmatuod sa iyang mga pulong.

Sa panaw paingon sa mga Pulo sa Kanaryo hiabtan sila sa makusog nga bagyo. Ang mga sakayan ni Don Fernando nagkatibulaag. Unya paglurang sa hangin ang sakayan ni Don Fernando nga nahibulag sa ubang mga sakayan nahadagsa sa usa ka baybayon. Diha sila masangit sa baba sa usa ka sapa diin sa unahan nakita nila ang matahom nga mga palasyo.

Nanglugod sa ilang mga mata ang mga sakayanon. Dili ba kaha kini usa lamang ka damgo? Sa ilang mapa wala man mahamutang kadtong puloa. Mao ba kini ang iyang gipangita? Gibati ni Don Fernando ang kalipay nga sinagolan og hanap nga katahap.

Taudtaod, nakaalinggat sila og usa ka baruto nga nagpadulong sa ilang sakayan. Kini gisakyan sa sinugo sa alkayde aron pagdawat kang Don Fernando, ang adelantado sa sa Pulo Sa Pito Ka Siyudad nga daan nang gitagna nga modunggo pagkalit sa maong pulo. Gihimo ang pangilin sa pagpasidungog sa adelantado.

Nianang gabii, gihimo ang dakong sayaw sa balay sa alkayde. Si

Don Fernando gituhop sa lawom nga kalipay nga nagpalandong sa wala paabotang kapalaran. Ug taliwala sa kalipay, nabihag siya sa kaanyag sa anak nga dalaga sa alkayde. Nianang gabhiona nahikalimot siya kang Serafina. Samtang nalingaw sa sayaw ang uban, si Don Fernando ug ang anak sa alkayde nagpanumpaay na sa gugma.

Human sa sayaw, si Don Fernando nga kinuyogan sa sinaligan sa alkayde, gisakay sa baruto aron ihatod sa iyang sakayan. Sa nagsubay sila sa sapa, si Don Fernando nahikatulog. Ang sulugoon mikuha sa kalo ug gitabon sa natulog. Unya, ingon sa may malamatong gahom, nahanaw lamang si Don Fernando, sama nga natunaw ilawom niadtong kalo.

Unsay gidugayon sa iyang pagkahanaw, walay tawo nga nakasugid. Apan sa pagkamatngon niyag buot, nakita niya nga siya didto na sa usa ka sakayan diin wala siyay kaila. Sa iyang pagpangutana, gisuginlan siya nga hikaplagan siya sulod sa baruto nga nag-utaw-utaw. Paghidunggo sa Lisbon sa maong sakayan, si Don Fernando malipayon kaayo nga mitakas. Duna na siyay ikataho nga hikaplagan niya ang Pulo Sa Pito Ka Siyudad. Mipadulong dayon siya sa balay sa iyang hinigugma.

Diha si Serafina sa iyang lawak. Apan ang dalaga milikay sa iyang paghalog ug gigakos sa mga bukton sa laing batan-ong lalaki.

“Ah, Serafina, mao ba kini ang imong panumpa?” nagkanayon si Don Fernando.

“Kinsa ang Serafina nga buot mo ipasabot?” Misukot kadtong lalaki. “Si Maria kini, ang akong hinigugma.”

Niini, giabot og dakong kalibog si Don Fernando kay ang panagway sa dalaga mao gayod ang kang Serafina. “Dili ba kini mao si Serafina Alvarez, kansang hulagway anaa, apan dili maluibon sama sa taglawas?”

“Birheng maluluy-on!” Nakatuaw ang dalaga, nagtan-aw sa hulagway sa bungbong. “Ang iyang ginganlan mao diay ang apohan sa akong inahan.”

Dinhi misamot ang kalibog ni Don Fernando. Kining dalaga nga mao ang panagway sa iyang hinigugma, anak na sa apo ni Serafina!

Mipadulong siya sa Buhatan sa Ministro sa Marina. Ang iyang asoy nga hikaplagan niya ang Pulo Sa Pito Ka Siyudad ug patudlo na siyang adelantado sumala sa saad sa hari, nakapatingala kaayo sa mga punoan sa buhatan. Wala sila masayod sa maong panaw. Dihay usa ka tigulang nga kawani nga nanagimtim na sa katungdanan. Siya maoy nakataho nga nahinumdom siya nga gisuginlan sa unang naghupot sa iyang katungdanan bahin sa panaw sa usa ka Don Fernando de Ulmo. Apan kadto nahitabo kapin sa usa ka gatos ka tuig na karon.

“Ako kana, ako mao si Don Fernando. Hikaplagan ko na ang pulo.” Apan tungod sa kabatan-on sa panagway niya, ang mga naminaw nahatukiki lamang. “Kapin sa gatos ka tuig na ang minglabay? Nahitabo diay nga niadtong usa ka gabii kong paghikatulog, minglabay ang kapin sa usa ka gatos ka tuig?” Nakapangutana si Don Fernando.

Mibalik siya sa balay sa iyang hinigugma. Buot gayod niyang tinoon ang tanan. Aron gayod siya makatuo nga dugay nang namatay si Serafina, gidala siya ngadto sa lubnganan. Nakita ni Don Fernando nga hangtod gani ang estatuwa ibabaw sa lubong ni Serafina gikagdan na sa panahon. Tupad sa kang Serafina mao ang estatuwa sa iyang bana. Pagtan-aw niya niini, mihaling ang kaligutgot ni Fernando tungod sa kamaluibon sa babaye. Apan kinsang babayhana ang makahulat kapin sa usa ka gatos ka tuig?

Si Don Fernando milangyaw padulong sa mga Pulo sa Kanaryo sanglit kini giingong duol da sa nakaplagan niyang pulo. Ang mga tawo dinhi mingtuo sa iyang sugilon ug mitaho kaniya nga ang iyang hikaplagan ginganlan og St. Brandan, ang pulo nga pantasma. Dunay panahon nga kining puloa moguho sa dagat apan mahanaw lamang usab dayon.

Matag adlaw maoy pagabuhaton ni Don Fernando ang paglingkod sa usa ka bungtod, mag-atang nga moguho ang maong pulo. Gihimo kini niya sa tanang nahabiling katuigan sa iyang kinabuhi. Ug usa ka buntag niana, hikaplagan siya nga patay na sa dapit nga iyang pagalingkoran. Sa maong dapit, diha usab siya ilubong. Ang iyang lubong gitiman-an lamang og usa ka krus.

(KATAPOSAN)

Nasaag si Don Fernando sa iyang pagpangita sa Pulo Sa Pito Ka Siyudad. Nasaag sab siya sa iyang panahon…