Usa ka Panahon sa Kinabuhi ni Deuteronomeo Lazarus

To everything there is a season… --Ecclesiastes 3:1

(Anib 2)

APAN wa ko moduyog sa lanog nga katawa ni Deuteronomeo nga mihuot sa akong pandungog ug mibanda-banda sa mga bungbong sa halapad nga hawanan. May nanglingi sa among nahimutangan ug misulinga. Milingiw ko.

Nangagho kog dako ug milantaw kang Ronie sa maharongong mga mata. Unya sa dihang mibalik na ang kakalma sa akong dughan, miingon ko: “Ayaw lang ko laina pagsabot, Ronie, kay sa pagkatinuod nalipay sad kaayo ko nga dali ka rang miasenso. Mao lagi nay nakanindot kon daghan tag sources of income.” Wa ko mobulag pagtutok kaniya.

Morag kalit nga nahaugnok si Deuteronomeo. Unya miharong siya kanako ug miingon: “Look, Ric, it is something like this… My salary is x and my allowances are y. Di ko interesado diin sila gikan…. Basta ang tanan akong gidawat kay gihatag man… Ngil-ad ba god diay na? Unsa may nakangil-ad ana….”

Ang pangutana misurop sa akong alimpatakan. Wa ko makatingog dayon. Kasayon ra ba unta sa pagtubag nga sa isyu nga may labot sa korapsiyon ang naghatag ug ang nagdawat maoy mga sad-an sa mga mata sa katilingban ug segun sa balaod. Kon si Ronie wala na masayod niini, nan, dayag na lang nga may nawala na kaniya: the sense of propriety, the sense of right and wrong, the value of honesty! Didtoy ngil-ad nga mga anino nga mihinok pagsulod sa likod sa akong kaisipan. Natapos ang programa sa hotel….

Tinuod nagpahiyomay mi si Deuteronomeo nga nagbulag ug mainit gihapon ang among pinikpikay sa abaga ug naghinaotay pa nga magkita pag-usab sa laing higayon ug kanang dili mi busy, apan sa likod sa akong kaisipan may nanguhit nga mga pagduda nga dili maayo. Gipugos ko kini pag-abog gikan sa akong hunahuna. Tingali nasayop lang ako bahin sa tanang mangil-ad nga hunahuna bahin kang Ronie nga misamok kanako.

APAN wala na kami magkita pag-usab si Deuteronomeo. Hangtod nga usa ka ulanong buntag niana, samtang nagbasabasa ko sa sayong edisyon sa inadlawng mantalaan nga gipatik sa Manila, nagpaabot lagi nga mokalma ang ulan, akong nabasahan ang gikahon nga estorya sa upper fold sa mantalaan nga si Deuteronomeo gi-dismiss sa iyang puwesto sa Bureau of Customs. Ang presidente mismo ang nag-dismiss kang

Deuteronomeo. Kini gi-announce pa sa Presidente sa iyang major speech isip pinasidunggang dinapit sa komperensiya sa dagkong mga negosyante ug investors sulod ug gawas sa nasod. Ang pasalig sa presidente, matod sa balita, nga iyang ipaimbestigar dayon ang kaso ni Deuteronomeo Lazarus aron hikit-an-an ang tinuod ug kasilotan ang mga nakasala.

Makabungog ang pagakpak sa mga nanambong, miingon ang balita.

Apan sa inisyal nga imbistigasyon nga gihimo, nahibawan nga si Deuteronomeo Lazarus taudtaod na diay nga nawagtang sa iyang buhatan.

Sa dihang nakamatngon na diay ang tonto gikan sa iyang kasaligang ‘sources’ nga himoon na ang imbestigasyon, kini kalit lang nawagtang nga way nasayod. Way mga lutak nga masubay nga makatabang unta sa awtoridad pagsikop kaniya. Ang iyang pag-ikyas giplano ug gitun-an gayod aron dili mopalpak, dili masubay ug walay kapasanginlan.

Hinuon, ang Bureau of Immigration miingon nga si Deuteronomeo Lazarus wala pa makagawas sa nasod. Tingali kini way tinguha nga molangyaw gawas sa Pilipinas kay wa may bisan unsang taho bahin niini nga nahipos. Hinuon, maoy pagtuo sa kadaghanan ug sa iyang mga kauban sa buhatan nga si Deuteronomeo Lazarus may igo nang tinipigan nga iyang magamit sa bag-o niyang panginabuhi, unsa man gani kini.

“Dili malit-ag ang abtik nga buaya,” may moingon nga magkatawa.

“Sus, nagkomedya man tingali ning atong mga imbestigador. Sa katunggan nga gipuy-an sa pulos abtik nga mga buaya, siyarog wa gyod kay usa nga malit-ag! Porbida sad, uy.”

SA dihang gihisgotan ko si Ronie bahin niining kalit niyang pagkawala sa iyang buhatan ug sa dayag niyang pag-ikyas sa imbestigasyon labot kaniya, miluag ang iyang dagway ug nahikatawa siya. Way bisan unsang hanap nga anino nga milandong sa iyang dagway.

“No, no, no… Wa ko motago… Wa ko magtago. Why should I? Nagtrabaho ko. I was performing a function, usa ka lehitimong trabaho. Ang mga masinahon lang ang nagtuo nga dako kog sala sa gobyerno. The idiots! Sala ba god na nako

Miuswag si Ronie sa panginabuhi ning fishpond sa bangus ug pasayan. Apan nag-anam usab kakomplikado ang iyang kinabuhi…

kon dako kog suweldo sa akong puwesto? Ang mga tawong sama nako makatigom gyod kay wa man koy bisyo! Wa koy mga babaye… ug dili ko manugal… Lifestyle investigation…

Ang mga kuwanggol! Maghimo silag ilang standard lifestyle

nga ang tuyo mao ang pagpakita sa publiko sa kaluho sa imong kinabuhi nga dili angay sa imong suweldo… Kahilas nga mga tawo! Unsa man diay ang ilang gusto… nga anha ko sa estero maghimog barungbarong ug sila ray angay sa mga exclusive subdivision! Yatis! Ang kaigihan lang gyod…! Porbida, sus… Suheto sad baya kaayo ko sa kinabuhi niining mga tawhana… Pero wa lang ko mopiyait nila, kay di man ko gustog samok. Pero sa pagkatinuod, ang sala ning mga tawhana sa gobyerno dili makargag usa ka trak de karga, uy…”

“Wa unta ka mobiya dayon sa imong puwesto… Giatubang lang unta nimo ang tanan aron kalimpiyohan nimo ang imong ngalan,” miingon ko nga mamahayon.

Mipakibo si Deuteronomeo sa iyang mga abaga ug mipadayon: “Sa pagkatinuod, Ric, dugay na sad kong nagplano nga mo-resign sa Bureau of Customs. Kuyawan ka pirme sa maong buhatan, uy. Mga notorious smugglers ug druglords ug mga kawatan god nang imong pirmeng ika-deal diha. Dili sayon ikaestorya ning mga tawhana! Mga killer god ni sila pulos. Ang akong gusto nga mangita gyod kog laing kabuhian— negosyo ba o unsa diha. Naghuwat-huwat lang ko nga makatigom ug igo-igong kantidad nga ikasugod sa akong nahunahunaang buhaton…”

“Apan naapsan ka sa panahon!” sagbat ko. “Tingali nalinga ka sa laing mga butang.”

Milingiw si Ronie. Wa siya motan-aw nako sa iyang pagingon sa mahinayng tingog: “I decided to go tungod kay ang pagpakigsulti anang mga tawo diha sa itaas would not result to anything good for me.” Misiga ang iyang mga mata ug nanggahi ang iyang mga apapangig. “I know them, Ric… I know all of them very well! Believe me, ang pagpakigsulti kanila is just like banging your head against a wall…! It is… it is just like talking to God!”

Taudtaod kong nahilom. Naglisod kog sumpay-sumpay sa mga hitabo nga pulos katag, luag ug bungkag. Giingnan ko siya: “Nganong di man hinuon ka magsugod sa sinugdanan, Ronie. Gubota ining imong estorya, uy. Naglisod kog subay ug tuhog….” Giingnan ko siya ug midagkot og sigarilyo. Miirag ko sa akong gilingkoran.

“Buyno, magsugod ta sa sinugdan…” miingon siya ug nangigham. Unya mitungab siyag dako sa serbesa. Pagkataudtaod, misugod ang iyang yagubyob. “Ingon niini ang nahitabo….”

SA dihang naporma na ang akong desisyon, gibiyaan ko dayon ang akong maayong trabaho sa Sugbo sa way pagpanagana. Ang tugon ko sa akong asawa nga magpabilin lang una siya sa Sugbo ug magpadayon sa iyang trabaho sa banko samtang magsugod ko sa among bag-ong panginabuhi sa Sarangani. Giimpake ko ang importanteng mga dad-onon ug mibiyahe dayon paingon sa Sarangani. Ug kay gi-arrange ko man daan ang tanan una ko molalin, maoy akong gipuy-an sa Sarangani ang usa ka dako, karaang balay nga nahimutang sa sidsid sa usa ka halapad nga fishpond nga sa akong kalkulo tingali may unom ka ektarya.

Nagkuha kog tulo ka tawo nga moatiman sa fishpond nga akong gisemilyahan og mga pasayan ug bangus, matang sa mga pasayan ug bangus nga dagko ug dali rang ma-harvest kon maayong pagkaatiman. Wa ko magpanuko pagbuhi ug dakodakong puhunan alang ning maong proyekto. Dako ang akong pagsalig nga molampos kini. Usa ka dakong food company

sa Sugbo ang gikasabot ko nang daan nga sila ang modawat sa tanang pasayan ug bangus nga ma-harvest sa akong mga

fishpond.

Husto ang akong kalkulo. Sulod lang sa tulo ka tuig, miuswag og dako ang akong pagka butang. Nakapalit kog kotse ug sa akong dagkong mga lakaw may bodyguard kanunay sa akong kiliran alang sa akong seguridad. Mibuhi kog dugang puhunan sa akong proyekto ug laing tulo ka ektaryang

fishpond akong napalit ug gipaatiman sa akong mga tawo nga unom na karon.

(PADAYONON)